Η επιστήμη βαδίζει με προσεκτικά βήματα πριν αποφασίσει να δημοσιεύσει μια νέα της ανακάλυψη. Πολλές φορές αναθεωρεί τις απόψεις της και αναγκάζεται να επαναπροσδιορίσει τους στόχους της. Αυτή είναι, άλλωστε, η μεγάλη της δύναμη. Γιατί η γνώση κατακτάται σταδιακά και πιστοποιημένα. Όχι με αυτοσχεδιασμούς και ατεκμηρίωτους αφορισμούς ή δογματικά αξιώματα. Ωστόσο, το κοινό αναζητά απαντήσεις ορθές και ξεκάθαρες που να μη δέχονται αμφισβήτηση. Ο γιατρός που καλείται να ανταποκριθεί στα ερωτήματα, οφείλει να είναι ενημερωμένος και να διαθέτει γνώσεις και μεγάλη εμπειρία. Ό,τι χρειάζεται, όμως, να γνωρίζουμε όλοι είναι πως κάθε περίπτωση είναι μοναδική. Καμιά δεν μοιάζει με μια άλλη. Αυτό σημαίνει ότι η θεραπευτική αντιμετώπιση πρέπει να εξατομικεύεται, να αφορά το κάθε άτομο ξεχωριστά.
Το ερώτημα «αν το τρέξιμο φταίει για την εμφάνιση αρθρίτιδας» δεν έχει μέχρι στιγμής απαντηθεί σε όλες του τις παραμέτρους. Η κυρίαρχη άποψη επιμένει πως η αρθρίτιδα εμφανίζεται, ούτως ή άλλως, σε άτομα με κληρονομική προδιάθεση, ανεξάρτητα αν τρέχουν ή όχι. Η παρουσία, όμως, εκφυλιστικών αλλοιώσεων σε αρθρώσεις των κάτω άκρων -κυρίως σε ισχία και γόνατα- προαναγγέλλουν την προοδευτική επιβάρυνση κάτω από τις κρουστικές δυνάμεις που ασκεί το τρέξιμο.
Στοιχεία ορολογίας
Η οστεοαρθρίτιδα (ή εκφυλιστική αρθροπάθεια) θεωρείται ως η γνωστότερη μορφή φθοράς των αρθρικών χόνδρων. Διακρίνεται σε πρωτοπαθή και δευτεροπαθή. Στην πρωτοπαθή, η αιτιολογία είναι άγνωστη. Γνωρίζουμε, όμως, ότι είναι συχνότερη στις γυναίκες και προσβάλλει συνήθως άτομα του δυτικού κόσμου. Η παχυσαρκία δεν φαίνεται να την προκαλεί, πλην όμως, όταν εμφανιστούν οι χαρακτηριστικές αλλοιώσεις, η παχυσαρκία τις επιταχύνει και τις προωθεί.
Η δευτεροπαθής μπορεί να είναι συνέπεια τραυματισμού ή φλεγμονής στο εσωτερικό της άρθρωσης. Ενδοαρθρικά κατάγματα, συνδεσμικές κακώσεις και εξαρθρήματα, καθώς και μικροβιακές προσβολές, αναφέρονται κατά κανόνα στο ιστορικό του ασθενούς. Ανεξάρτητα αν η οστεοαρθρίτιδα είναι πρωτοπαθής ή δευτεροπαθής, οι χαρακτηριστικές αλλοιώσεις εξελίσσονται με αναπόδραστη νομοτέλεια, ακολουθώντας συγκεκριμένη διαδρομή. Αρχικά, ο αρθρικός χόνδρος εμφανίζει κατά τόπους ρωγμές αποκτώντας επιφάνεια ανάγλυφη, σαν γυαλόχαρτο.
Προοδευτικά, η φθορά του χόνδρου αυξάνει σημαντικά και φθάνει στο σημείο να αφήνει ακάλυπτο και απροστάτευτο το υποκείμενο οστό. Αυτό με τη σειρά του παρουσιάζει σκλήρυνση στην προσπάθεια ν’ αντιδράσει στα αυξημένα φορτία, μαζί με μικρές προεξοχές (οστεόφυτα), οι οποίες αντιστοιχούν στα σημεία τριβής και φθοράς. Η τελική κατάληξη της φυσικής αυτής διαδικασίας θα είναι η προχωρημένη (μέχρι εξαφάνισης) φθορά του αρθρικού χόνδρου, η ανάπτυξη κύστεων στο υποκείμενο οστό και η σταδιακή παραμόρφωση.
Σημειολογία αρθροπάθειας
Ο πόνος είναι το κυρίαρχο σύμπτωμα. Στην αρχή, εμφανίζεται μετά την άσκηση. Αργότερα, κάνει έντονη την παρουσία του στη διάρκεια της άσκησης υποχωρώντας με την ανάπαυση. Στη συνέχεια παραμένει σε όλη τη διάρκεια της ημέρας ενώ επιτείνεται με ασήμαντη αφορμή. Η εμφάνιση νυκτερινού πόνου δηλώνει την εξελιγμένη μορφή της πάθησης. Εκτός από τον πόνο, άλλα κλινικά σημεία, χαρακτηριστικά της οστεοαρθρίτιδας, είναι το οίδημα, ο περιορισμός της κινητικότητας της άρθρωσης, η μυϊκή ατροφία, η τοπική ευαισθησία με την ψηλάφηση, τοπική αύξηση της θερμοκρασίας, κριγμός και αστάθεια. Αρκετοί ασθενείς παραπονούνται για πρωινή δυσκαμψία των αρθρώσεων. Επί προσβολής των ισχίων ή/και των γονάτων, δικαιολογείται απολύτως η χωλότητα.
Οι ακτινογραφίες συνήθως αρκούν για να προσανατολίσουν στη σωστή διάγνωση. Η στένωση του μεσαρθρίου διαστήματος, οι εκφυλιστικές αλλοιώσεις με μορφή οστεοφύτων ή κυστικών αλλοιώσεων, αλλά και η παραμορφωτική αναδόμηση την οποία έχει υποστεί η άρθρωση στο σύνολό της, γίνονται εύκολα αντιληπτά στον απλό ακτινολογικό έλεγχο. Μολαταύτα, απαιτείται συχνά η Μαγνητική Τομογραφία για ν’ αναζητήσουμε συνοδές βλάβες. Στην περιοχή των ισχίων, μπορεί να υπάρχει ρήξη του επιχείλιου χόνδρου της κοτύλης, ενώ στα γόνατα συνυπάρχουν ενδεχομένως εκτεταμένες ρήξεις μηνίσκων ή χιαστών που ευθύνονται για το πλήθος των συμπτωμάτων. Επίσης, με τη Μαγνητική Τομογραφία, μπορούμε να αξιολογήσουμε τον σχηματισμό ενδοαρθρικού αντιδραστικού υγρού, την παρεμβολή μιας κύστης Baker ή την παρουσία ελεύθερων σωμάτων που αιωρούνται μέσα στην αρθρική κοιλότητα.
Πώς αντιμετωπίζεται
Από την ώρα που ο ιατρός διαπιστώσει την οστεοαρθρίτιδα, ο αθλητής οφείλει να επαναπροσδιορίσει τους στόχους του. Μείωση δρομικής δραστηριότητας σε όλες τις παραμέτρους (διάρκεια, συχνότητα, ένταση) αποσκοπεί στην καθυστέρηση της εξελικτικής πορείας της νόσου. Η εναλλακτική προσφυγή σε άλλης μορφής άθληση με λιγότερες καταπονήσεις (ποδήλατο ή κολύμβηση) έχει επίσης ευεργετικό αποτέλεσμα. Οι αλλοιώσεις της νόσου δεν αναστρέφονται, αλλά μπορεί η πρόοδός τους να επιβραδυνθεί.
Στο σημείο αυτό θα φανεί η αξία της φυσικοθεραπείας. Με ενεργητικές ασκήσεις ευλυγισίας και ενδυνάμωσης, διαθερμίες, υπερήχους, κινησιομαλάξεις, ηλεκτρομαλάξεις, θερμά επιθέματα μπορεί να ενισχυθεί η αιμάτωση της περιοχής, να ελαττωθεί ο πόνος, να ελευθερωθεί η κίνηση. Παράλληλα, η ταυτόχρονη χορήγηση μιας σειράς αντιφλεγμονωδών δισκίων για 1-2 εβδομάδες ανακουφίζει ομοίως. Πρόσφατα, αναφέρονται ικανοποιητικά αποτελέσματα από τις ενδοαρθρικές εγχύσεις με αυξητικούς παράγοντες αιμοπεταλίων του ίδιου του ασθενούς κατόπιν φυγοκέντρησης (PRP) με στόχο τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων και την ανα γέννηση των φθαρμένων χόνδρων. Αντίθετα, οι εγχύσεις υαλουρονικού οξέος έχουν μόνο ανακουφιστική δράση.
Η χειρουργική λύση οφείλει να είναι η τελική, υπό την έννοια ότι δεν προσδοκούμε πλέον αποτέλεσμα από τα συντηρητικά μέτρα και καταφεύγουμε αναγκαστικά στην επέμβαση. Για νεαρούς αθλητές με τραυματικές αλλοιώσεις στον αρθρικό χόνδρο, προτείνεται η εμφύτευση αυτόλογων χονδροκυττάρων. Έχει προηγηθεί η λήψη με αρθροσκόπηση τμήματος υγιούς χόνδρου, η αποστολή του σε εξειδικευμένο εργαστήριο όπου τα κύτταρα πολλαπλασιάζονται με τεχνικές κυτταρικής καλλιέργειας, ενώ ακολουθεί η σύνδεσή τους σε ειδικά ικριώματα πριν την τελική τους τοποθέτηση. Στις βεβαρυμμένες περιπτώσεις, καταφεύγουμε σε ολική αντικατάσταση της άρθρωσης (ολική αρθροπλαστική).
Μια ενδιαφέρουσα δημοσίευση
Σε πρόσφατη δημοσίευση, μελετήθηκαν 1.194 ενήλικες (μέσης ηλικίας 58 ετών και με BMI 27 Kg/m2), σε προδρομική εργασία που χρειάστηκε 8 χρόνια να ολοκληρωθεί. Όλοι βρίσκονταν θεωρητικά σε υψηλό κίνδυνο να εμφανίσουν οστεοαρθρίτιδα γόνατος εξαιτίας του σωματικού τους βάρους, ιστορικού τραυματισμού ή φλεγμονής της άρθρωσης, αστάθειας και τροποποιημένης στάσης ζωής για τον φόβο τραυματισμού. Περίπου το 13% των εξεταζόμενων εμφάνισαν οστεοαρθρίτιδα του γόνατος μέσα σε 10 χρόνια παρακολούθησης (follow-up).
Συμπερασματικά, διαπιστώθηκε ότι άτομα με μικρή έως μέτρια φυσική δραστηριότητα παρουσίασαν χαμηλό κίνδυνο να αναπτύξουν οστεοαρθρίτιδα σε σύγκριση με τους εντελώς αδρανείς. Οι συγγραφείς ενθαρρύνουν μια χαμηλή (προς μέτρια) συστηματική φυσική δραστηριότητα, η οποία, παράλληλα με τα ευεργετήματα στον μεταβολισμό και την καρδιοαναπνευστική λειτουργία, δεν κυοφορεί τον κίνδυνο οστεοαρθρίτιδας. Πιστεύουν μάλιστα ότι η χαμηλής έντασης και δια βίου άσκηση πιθανόν προστατεύει από τη νόσο.
Θυμηθείτε
• Το τρέξιμο σε χαμηλή ένταση δεν είναι υπεύθυνο για την οστεοαρθρίτιδα
• Σε βαριές περιπτώσεις οστεοαρθρίτιδας, συνιστάται εναλλακτική άσκηση
• Η χειρουργική επέμβαση απαιτεί σκεπτικισμό πριν αποφασισθεί
• Η εμπιστοσύνη στο θεράποντα ιατρό είναι η βάση για μια καλή έκβαση
Δημοσίευση στο Runner 124, του Νίκου Μαρκέα Χειρουργού – Ορθοπαιδικού
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
• Chang AH et al. Association of long-term strenuous physical activity and extensive sitting with incident radiographic knee osteoarthritis. JAMA Netw Open 2020 May 4; 3:e204049. (https://doi. org/10.1001/jamanetworkopen.2020.4049)
• Noakes TD. Lore of running. Discover the Science and Spirit of running. Third edition, Leisure Press Champaign, Illinois, 1991.
• Peterson L, Renstrom P. Sports Injuries. Their prevention and treatment. Year Book Medical Publishers Inc., Chicago, Illinois, 1986.
• Μαρκέας Ν. Το Εγχειρίδιο του Δρομέα. Ένας χρήσιμος οδηγός για δρομείς και κάθε αθλούμενο. Εκδόσεις Βασδέκης, Αθήνα, 2000.
