Δεν είναι πρωτόγνωρο φαινόμενο η εμφάνιση αφόρητου μυϊκού πόνου μετά από μια εξαντλητική προπόνηση ή στον τερματισμό ενός αγώνα. Για τους πρωτόπειρους αποτελεί τον κανόνα. Για τους έμπειρους προβάλλεται ως ένδειξη πως κάτι πήγε στραβά. Κάποιοι θα αποδώσουν τις ενοχλήσεις σε μυϊκή θλάση και μυϊκό κάματο και θα προτείνουν ανάπαυση για μερικές μέρες. Μερικοί θα μιλήσουν για φλεγμονή που απαιτεί σωστή θεραπεία με φάρμακα ή χειρομαλάξεις. Ελάχιστοι θα συμβουλεύσουν την καταφυγή στον ειδικό, τον μόνο αρμόδιο να δώσει τη λύση. Ο ίδιος ο αθλητής θα αναζητήσει την απάντηση στο διαδίκτυο, χαμένος μέσα σ’ ένα πέλαγος πληροφοριών. Κανείς ίσως δεν θα σκεφθεί τη «ραβδομυόλυση», μία πολύ σπάνια μεν, αλλά σχετικά επικίνδυνη κατάσταση.
Από την πρώτη κιόλας ματιά στον όρο «ραβδομυόλυση» ξεκινούν οι απορίες. Να μια περίεργη δυσεξήγητη επιστημονική ονομασία που δεν παραπέμπει σε κάτι γνωστό! Αλλά πώς αλλιώς να προσδιορίσεις με μια λέξη την καταστροφή (λύση) κυττάρων που ανήκουν σε γραμμωτούς (ραβδωτούς) μυς; Γιατί αυτό συμβαίνει στη ραβδομυόλυση: λύση μυϊκών κυττάρων και έξοδος προς την κυκλοφορία μιας πρωτεΐνης (μυοσφαιρίνη), η οποία καθώς διέρχεται από τα νεφρικά σωληνάρια για να απομακρυνθεί, τα φράζει προκαλώντας ανουρία και νεφρική δυσλειτουργία. Η κατάσταση μπορεί να βρεθεί εκτός ελέγχου αν καθυστερήσει η διάγνωση και αργοπορήσει η εφαρμογή της σωστής θεραπείας.
Τα αίτια της ραβδομυόλησης
Η ραβδομυόλυση είναι συχνότερη απ’ όσο νομίζουμε. Στις ΗΠΑ αναφέρονται 26.000 περιπτώσεις κάθε χρόνο, αριθμός σημαντικός αν λάβουμε υπόψη την τεχνογνωσία που επικρατεί στη χώρα αυτή, καθώς και το ψυχαναγκασμό που χαρακτηρίζει αθλητές και προπονητές. Ως κύριες αιτίες που οδηγούν σε αυτή την κατάσταση, θεωρούνται ο σοβαρός τραυματισμός με σύνθλιψη μυών, η θερμική εξάντληση και η έντονη και παρατεταμένη άσκηση, όπως σ’ έναν Μαραθώνιο ή μια υπερμαραθώνια προσπάθεια.
Ωστόσο, κάποια προβλήματα που σχετίζονται με το μεταβολισμό των λιπών, ή των υδατανθράκων, μπορούν να καταλήξουν σε χαρακτηριστικά συμπτώματα. Γι’ αυτό, παθήσεις όπως ο υποθυρεοειδισμός, η διαβητική οξείδωση και οι διαταραχές ηλεκτρολυτών θεωρούνται υπεύθυνες και χρειάζονται στενή παρακολούθηση. Εξάλλου σπάνιες γενετικές παθήσεις προδιαθέτουν για ραβδομυόλυση, όπως είναι η ανεπάρκεια σε καρνιτίνη, ή σε γαλακτική δεϋδρογενάση και η μυϊκή δυστροφία. Οφείλουμε να είμαστε επιφυλακτικοί απέναντι σε φαινομενικά αθώες περιπτώσεις που μπορεί να καταλήξουν σε ραβδομυόλυση. Σε μια ίωση, λόγου χάρη, ή σε μικροβιακή λοίμωξη, οι κίνδυνοι πολλαπλασιάζονται. Το ίδιο συμβαίνει μετά από δάγκωμα φιδιού. Επικίνδυνα, επίσης, αποδεικνύονται συγκεκριμένα φάρμακα που προκαλούν ραβδομυόλυση που λαμβάνονται για άλλες παθήσεις. Αντιβιοτικά (κυκλοσπορίνη, ερυθρομυκίνη), στατίνες για τη μείωση της χοληστερόλης, αμφεταμίνες, κολχικίνη, κοκαΐνη, είναι μερικά από αυτά.
Τα «ύποπτα» κλινικά σημεία – Συμπτώματα – Πόνος ραβδομυόλυσης
Τα κλινικά σημεία και τα συμπτώματα που εγείρουν υποψίες πως πρόκειται για ραβδομυόλυση, δεν είναι παθογνωμονικά. Συνήθως αναφέρονται μυϊκή αδυναμία, αίσθημα κόπωσης, ναυτία, έμετοι, πόνος, διανοητική σύγχυση. Σπάνια έχουμε ολιγουρία ή ανουρία, με τα ούρα να εμφανίζουν χροιά σκοτεινή, σαν το τσάι του βουνού. Ο συνδυασμός των σημείων αυτών με το ιστορικό θέτουν, ωστόσο, τις βάσεις της διάγνωσης. Η διάγνωση εξασφαλίζεται με συγκεκριμένες εξετάσεις και εργαστηριακά ευρήματα. Η κρεατινική φωσφορική κινάση (CPK) -που αντιπροσωπεύει ένα χαρακτηριστικό ένζυμο για το μεταβολισμό των μυών, του εγκεφάλου και της καρδιάς- σε περίπτωση ραβδομυόλυσης είναι εξαιρετικά αυξημένη στο αίμα. Η μυοσφαιρίνη εξάλλου (πρωτεΐνη που παράγεται ως παραπροϊόν του μεταβολισμού) ανιχνεύεται και αυτή αυξημένη σε αίμα και ούρα. Επίσης το κάλιο κυκλοφορεί σε υψηλά επίπεδα στο αίμα καθώς απελευθερώνεται αθρόα από τα κατεστραμμένα μυϊκά κύτταρα.
Για την αξιολόγηση της φυσιολογικής λειτουργίας των νεφρών, αναζητούμε στο αίμα και τα ούρα τις στάθμες της κρεατινίνης. Υψηλές στάθμες της ουσίας αυτής υποδηλώνουν ανεπάρκεια των νεφρών και προειδοποιούν για επικίνδυνες καταστάσεις.
Μέσα αντιμετώπισης και θεραπεία της ραβδομυόλησης
Η βάση της θεραπείας της ραβδομυόλυσης είναι η έγκαιρη αναγνώριση των πρώιμων σημείων πριν αρχίσουν να εγκαθίστανται βλάβες στους νεφρούς. Η λήψη ικανών ποσοτήτων υγρών θεωρείται ουσιώδης. Τα υγρά πρέπει να χορηγούνται ενδοφλεβίως και να περιέχουν διττανθρακικά για να συνδράμουν στην αποβολή της μυοσφαιρίνης. Η χορήγηση διουρητικών εξάλλου διευκολύνει τη νεφρική λειτουργία πριν αυτή διαταραχθεί. Παρόλα αυτά, εφόσον βλάβες οξείας νεφρικής ανεπάρκειας έχουν αρχίσει να εκδηλώνονται, απαιτείται αιμοδιάλυση. Στη διάρκεια της αιμο-διάλυσης, το αίμα του ασθενούς εκβάλλεται εκτός του σώματος και επανακυκλοφορεί σε αυτό, αφού καθαριστεί προηγουμένως σε ειδικό μηχάνημα για να απομακρυνθούν προϊόντα μεταβολισμού.
Σε ελαφρές μορφές, δεν απαιτείται εισαγωγή σε νοσοκομείο. Ιδανική αντιμετώπιση είναι ο συνδυασμός λήψης μεγάλων ποσοτήτων υγρών για ενυδάτωση του οργανισμού και ανάπαυσης για την αποκατάσταση των μυών που πάσχουν. Οι στόχοι αυτοί επιτυγχάνονται με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο στο σπίτι, με υπομονή και σύνεση.
Μέσα πρόληψης της ραβδομυόλησης
Ο αθλητής μπορεί να προλάβει τη ραβδομυόλυση με τη λήψη άφθονων υγρών, τόσο πριν όσο και μετά την προπόνηση. Η συνήθεια αυτή πρέπει να χαραχθεί στο υποσυνείδητό μας. Δεν χρειάζεται φιλοσοφία για να αντιληφθούμε την ευεργετική δράση των υγρών στην απομάκρυνση της μυοσφαιρίνης και των άλλων ουσιών. Το ίδιο μετράει και σε περιπτώσεις μυϊκού τραυματισμού. Ο εφοδιασμός με ένα μπουκάλι νερό σε κάθε περίπτωση μπορεί να αποδειχθεί ο πολυτιμότερος σύντροφος.
Σημαντικά! – Συμβουλές
Η συμβουλή είναι να πίνουμε νερό κάθε φορά που αισθανόμαστε τη δίψα να κοντοζυγώνει και όχι όταν είναι πια αφόρητη. Στη διάρκεια του αγώνα, μη σνομπάρουμε τα σημεία υδροδοσίας και μην αναβάλουμε τη λήψη υγρών (νερού ή ισοτονικών) για τον επόμενο σταθμό. Μπορεί τότε να είναι πλέον αργά. Ωστόσο, όταν υπάρχει αδιαθεσία ή κάποια λοίμωξη, καταστάσεις που ευνοούν την καταστροφή μυϊκών κυττάρων, η συμβουλή του γιατρού είναι ανεκτίμητη. Μη την υποτιμάμε.
Τι πρέπει να θυμάστε
• Η υπέρβαση των ορίων μας κυοφορεί τον κίνδυνο ραβδομυόλυσης.
• Η αφυδάτωση είναι ο χειρότερος σύντροφος στις δρομικές προσπάθειες.
• Στον τερματισμό ενός Μαραθώνιου, η νεφρική λειτουργία μειώνεται στο 60%.
• Ο δρομέας οφείλει να προλαβαίνει τη δίψα πριν αυτή εκδηλωθεί.
• Η προπόνηση στοχεύει στην απόκτηση συνηθειών που θα αποδειχθούν ωφέλιμες στη διάρκεια του αγώνα.
Δημοσίευση στο Runner 111, του Νίκου Μαρκέα Χειρουργού Ορθοπαιδικού
