Ο ορθοπεδικός Νίκος Μαρκέας απαντά σε όλες τις απορίες μας για τη ρήξη μηνίσκου και το πώς επηρεάζει τους δρομείς.
Οι πόνοι στα γόνατα συντροφεύουν συχνά τους δρομείς στη διάρκεια της προπόνησης ή του αγώνα. Άλλοτε, εμφανίζονται πεισματικά σε απίθανες ώρες. Τα συνήθη αίτια σχετίζονται με τις ασκούμενες τριβές της λαγονοκνημιαίας ταινίας ή με την αστάθεια της επιγονατίδας, που μπορεί να οδηγήσει προοδευτικά σε φθορά του αρθρικού της χόνδρου.
Σπανίως, η γοναλγία, ο πόνος στα γόνατα δηλαδή, οφείλεται σε φλεγμονή του χήνειου πόδα και, ακόμα σπανιότερα, προκαλείται από κάκωση συνδέσμων εξαιτίας μιας επαναλαμβανόμενης ορεινής δρομικής δραστηριότητας. Παρόλα αυτά, οι ρήξεις των μηνίσκων, αν και ασυνήθεις στους δρομείς, είναι αυτές που φοβίζουν περισσότερο. Ίσως, επειδή στο ευρύ κοινό επικρατεί η άποψη ότι προοιωνίζουν τις εκφυλιστικές αλλοιώσεις μιας αρθροπάθειας που αναπόφευκτα θα εκδηλωθεί σε μεγαλύτερη ηλικία.
Σημαντική διευκρίνιση!
Πρέπει, ευθύς εξ αρχής, να ξεκαθαρίσουν ορισμένες έννοιες. Κάθε πόνος στο γόνατο δεν σημαίνει υποχρεωτικά ρήξη μηνίσκου. Από την άλλη μεριά, κάθε ρήξη μηνίσκου (ιδίως αν είναι μικρή) δεν εκδηλώνεται πάντοτε με πόνο. Οι ρήξεις των μηνίσκων συνήθως δεν επουλώνονται, για τον απλούστατο λόγο ότι οι μηνίσκοι είναι ανάγγειοι, δηλαδή δεν διαθέτουν αιμοφόρα αγγεία για τη θρέψη και την επούλωσή τους. Αυτό τους καθιστά ιδιαίτερα ευαίσθητους και προσδιορίζει ουσιαστικά την ενδεδειγμένη αντιμετώπισή τους. Η συμβολή του Ορθοπαιδικού είναι να διατηρήσει, πάση θυσία, τον μηνίσκο στην ανατομική του θέση, ή να αφαιρέσει μόνο το τμήμα που σκίστηκε. Η προσφορά του Φυσικοθεραπευτή έγκειται στην ενίσχυση του τετρακεφάλου και στην ανώδυνη επαναλειτουργία του γόνατος σε όλο το εύρος κίνησης.
Τι είναι οι μηνίσκοι;
Οι μηνίσκοι (έσω και έξω) έχουν σχήμα ημι- σεληνοειδές, συνίστανται από ανάγγειο ινοχόνδρινο ιστό και πληρούν το χώρο ανάμεσα στις αρθρικές επιφάνειες του περιφερικού άκρου του μηριαίου οστού και του κεντρικού της κνήμης.
Σε τι ωφελούν;
Η αποστολή τους είναι να σταθεροποιούν το γόνατο σε όλες τις φάσεις της κίνησης, συμβάλλοντας στον περιορισμό της έσω και της έξω στροφής, καθώς επίσης της κάμψης και της έκτασης. Λειτουργούν τέλος σαν «αμορτισέρ», δηλαδή ως εξουδετερωτές των φορτίων που αναπτύσσονται ανάμεσα στο μηριαίο οστό και την κνήμη. Έχει διαπιστωθεί ότι λαμβάνουν επίσης μέρος στη λίπανση των αρθρικών χόνδρων.
Πού οφείλεται η ρήξη μηνίσκου;
Η παθογένεια ρήξης και των δύο μηνίσκων είναι κοινή: η εφαρμογή δύναμης στρέψης στο φορτιζόμενο και με ελαφρά κάμψη ακινητοποιημένο γόνατο. Στις περιπτώσεις όπου το πόδι και η ποδοκνημική στρέφονται προς τα έξω σε σχέση με το μηριαίο επιβαρύνεται ο έσω μηνίσκος. Όταν το πόδι και η ποδοκνημική στρέφονται προς τα έσω σε σχέση με το μηριαίο καταπονείται ο έξω μηνίσκος. Επίσης οι μηνίσκοι τραυματίζονται και στην υπερβολική κάμψη ή την έκταση του γόνατος. Υπήρξαν δρομείς που υπέστησαν ρήξη στη διάρκεια εκτέλεσης διατατικών ασκήσεων. Ο έσω μηνίσκος προσβάλλεται στο 85% των περιπτώσεων. Σε μεγαλύτερες ηλικίες, οι μηνίσκοι καθίστανται περισσότερο ευάλωτοι, επειδή η φυσιολογική γήρανση συνεπάγεται τη σταδιακή φθορά τους και τη μείωση της αντοχής τους απέναντι σε διάφορες φορτίσεις.
Πώς εκδηλώνεται το πρόβλημα;
Τα συμπτώματα και τα κλινικά σημεία είναι χαρακτηριστικά: Ο πόνος εντοπίζεται στην εσωτερική (ή την εξωτερική) επιφάνεια του γόνατος, εμφανίζεται στη διάρκεια ή αμέσως μετά την άσκηση και αναπαράγεται στην πλήρη κάμψη ή στην υπερέκταση του γόνατος, ή όταν το πόδι και η κνήμη στρέφονται, καθώς το γόνατο προοδευτικά λυγίζει. Παράλληλα παρατηρείται οίδημα λόγω παρουσίας αντιδραστικού υγρού στο γόνατο (ύδραρθρο), ενώ στις περιπτώσεις όπου το κομμένο τμήμα του μηνίσκου έχει ανασηκωθεί από την αρχική του θέση, μπορεί να προκληθεί εμπλοκή του γόνατος, δηλαδή αδυναμία της άρθρωσης να έλθει σε πλήρη έκταση.
Χρειάζονται απεικονιστικές εξετάσεις;
Η διάγνωση της ρήξης του μηνίσκου δεν είναι πάντα ασφαλής με μόνη την κλινική εξέταση. Άλλες παθολογικές καταστάσεις, που απαιτούν διαφορετική αντιμετώπιση, δίνουν παρόμοια εικόνα. Κακώσεις συνδέσμων (χιαστών ή πλάγιων) μπορεί εξάλλου να συνοδεύουν τον τραυματισμό των μηνίσκων. Η διάγνωση οφείλει να εξασφαλιστεί με τη διενέργεια αρθρογραφήματος, υπερηχογραφήματος ή με Μαγνητική Τομογραφία. Στην τελευταία θα αναδειχθούν όλες αυτές οι ανατομικές δομές και θα εξακριβωθεί το είδος της ρήξης, αν δηλαδή είναι μικρή, μερική ή πλήρης. Άλλοτε είναι οριζόντια ή κάθετη, ή αφορά την περιφέρεια του μηνίσκου. Περιγράφεται, επίσης, που ανασηκώνει το κομμένο τμήμα, σαν τη λαβή ενός κάδου (bucket handle).
Οι ασκήσεις ενδυνάμωσης τετρακεφάλου αρκούν;
Στην οξεία φάση, πριν αποφασιστεί η ουσιαστική αντιμετώπιση του προβλήματος, συνιστώνται η παγοθεραπεία, η περίδεση του γόνατος και η ανύψωση του σκέλους. Η αποφόρτιση με πατερίτσες είναι επίσης μια καλή λύση. Οι μικρές και ατελείς ρήξεις μπορούν να αντιμετωπιστούν ικανοποιητικά με αντιφλεγμονώδη ή/και παυσίπονα σκευάσματα. Η φυσικοθεραπεία μπορεί πράγματι να βοηθήσει σε αυτές τις απλές περιπτώσεις, έχοντας ως στόχο την ενδυνάμωση του τετρακεφάλου με ισομετρικές κυρίως ασκήσεις, καθώς και την ενίσχυση των οπίσθιων μηριαίων μυών. Αν αποφασισθεί η χειρουργική επίλυση του προβλήματος, η φυσικοθεραπεία επιβάλλεται προεγχειρητικά για την αποφυγή της ανεπιθύμητης μυϊκής ατροφίας αποβλέποντας στην ελαχιστοποίηση της περιόδου αποκατάστασης.
Πότε χειρουργούνται οι μηνίσκοι;
Οι απόλυτες ενδείξεις για να χειρουργηθούν οι ρήξεις των μηνίσκων είναι συγκεκριμένες: Aθλητές που έχουν ιδιαίτερες απαιτήσεις από τα γόνατά τους, μεγάλες ρήξεις, ασθενείς που βιώνουν εμπλοκή της άρθρωσης, ή όσοι εμφανίζουν συνοδές κακώσεις από τους χιαστούς ή τους πλάγιους συνδέσμους. Στις περιπτώσεις οξείας εμπλοκής, η επέμβαση θα πρέπει να πραγματοποιείται το συντομότερο δυνατόν.
Αρθροσκοπική ή ανοικτή μηνισκεκτομή;
Στη διάρκεια των τελευταίων ετών, η ανοικτή επέμβαση για την αφαίρεση του κομμένου τμήματος του μηνίσκου (μερική μηνισκεκτομή) έχει αντικατασταθεί από την αρθροσκόπηση. Με λίγα λόγια, ο Ορθοπαιδικός προτιμά σήμερα, αντί να επέμβει στο εσωτερικό της άρθρωσης με χειρουργικά εργαλεία (νυστέρι και λαβίδες), να εισέλθει μέσα από δύο μονάχα οπές, στην έσω και έξω επιφάνεια του γόνατος και, με τη βοήθεια του αρθροσκοπίου, να προβεί σε μηνισκεκτομή ή στη συρραφή του μηνίσκου. Με αυτό τον τρόπο, οι ουλές της επέμβασης, καθώς και το οίδημα και ο πόνος, μειώνονται στο ελάχιστο, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει μετά από μια ανοικτή μηνισκεκτομή. Εξάλλου, το γόνατο μετά την αρθροσκόπηση ανακτά τη λειτουργικότητά του πολύ πιο σύντομα. Μολαταύτα, τα απώτερα και μακροπρόθεσμα αποτελέσματα της μηνισκεκτομής δεν σχετίζονται τόσο με τη μέθοδο που ακολουθήθηκε.
Ποια είναι τα επακόλουθα της μηνισκεκτομής;
Μετά την αρθροσκόπηση του γόνατος, οι ασθενείς συνήθως επιτρέπεται να βαδίσουν άμεσα, ενώ επιστρέφουν στο σπίτι τους το ίδιο 24ωρο χωρίς να χρειαστούν νοσηλεία και χωρίς να καταφύγουν σε πατερίτσες για τις μετακινήσεις τους. Τις επόμενες ημέρες, οφείλουν να ακολουθήσουν εξατομικευμένο πρόγραμμα φυσικοθεραπείας για την ταχεία αποκατάσταση και την ασφαλή και σύντομη επάνοδό τους στην αθλητική δραστηριότητα. Από κλινικές και πειραματικές μελέτες, έχει διαπιστωθεί πως μερικούς μήνες μετά τη χειρουργική αφαίρεση του μηνίσκου, ένας νέος «μηνίσκος» αρχίζει προοδευτικά να σχηματίζεται στη θέση του παλαιού. Ο νεοσχηματιζόμενος μηνίσκος αποτελείται από αραιότερες ίνες συνδετικού ιστού και μπορεί να υποστεί ευκολότερα ρήξη δίνοντας παρόμοια συμπτώματα με την αρχική κάκωση. Έχει επίσης διαπιστωθεί πως οι αθλητές που υποβλήθηκαν σε μηνισκεκτομή έχουν την τάση να αναπτύξουν μετά από πολλά χρόνια συστηματικής αθλητικής ενασχόλησης, εκφυλιστικές αλλοιώσεις στους αρθρικούς χόνδρους του γόνατος.
Υπάρχουν αισιόδοξα μηνύματα για το μέλλον;
Η επιστήμη συνεχώς προχωρά και ανοίγει νέους ορίζοντες στο πεδίο της έρευνας. Η μεταμόσχευση μηνίσκου είναι το καινούργιο της στοίχημα. Αν οι πειραματικές εργασίες επαληθευθούν, νέοι ασθενείς που υποβλήθηκαν στο παρελθόν σε μηνισκεκτομή και ανέπτυξαν πρώιμες χόνδρινες βλάβες, μπορούν να ελπίζουν πως η μεταμόσχευση φυσιολογικού ανθρώπινου μηνίσκου μπορεί να υποκαταστήσει το έλλειμμα. Είναι μέθοδος υψηλών απαιτήσεων και χρειάζεται συνεργασία με τράπεζες ανθρώπινων μοσχευμάτων που εδρεύουν στο εξωτερικό.
Δημοσίευση στο Runner 130, του Νίκου Μαρκέα – Ορθοπεδικού
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Doral MN, Bilge O, Huri G, Turhan E, Verdonk R. Modern treatment of meniscal tears. EFORT Open Rev. 2018;3:260–268.
2. Greis PE, Bardana DD, Holmstrom MC, Burks RT. Meniscal injury: I. Basic science and evaluation. J Am Acad Orthop Surg. 2002;10:168–176.
3. Makris EA, Hadidi P, Athanasiou KA. The knee meniscus: structure-function, pathophysiology, current repair techniques, and prospects for regen- eration. Biomaterials. 2011;32:7411–7431.
4. Peterson L, Renstrom P. Sports Injuries. Their prevention and treatment. Year Book Medical Pub- lishers Inc., Chicago, Illinois, 1986.
5. Μαρκέας Ν. Το Εγχειρίδιο του Δρομέα. Ένας χρήσιμος οδηγός για δρομείς και κάθε αθλούμενο. Εκδόσεις Βασδέκης, Αθήνα, 2000.
