Στους αγώνες στίβου βάσει κανονισμού, αλλά συνήθως και στην προθέρμανση όλων των αθλημάτων, όπως και σε οποιαδήποτε κυκλική πορεία βάσει κάποιου άγραφου κανόνα, τρέχουμε αριστερόστροφα…
«Επειδή αριστερά είναι η καρδιά», απαντούν αυθόρμητα οι περισσότεροι, «είναι πιο φυσικό άλλωστε», λένε άλλοι μόλις το σκεφτούν και το φανταστούν λίγο. Αλήθεια πόσο φυσικό φαίνεται σε ορισμένους να τρέξουν δεξιόστροφα; Έχετε δοκιμάσει να τρέξετε έστω και με μέτρια ταχύτητα στη στροφή του στίβου ανάποδα; (Κάτι που προπονητικά σε προπαρασκευαστική περίοδο ενδείκνυται). Και για ποιό λόγο τελικά οι αγώνες στίβου διεξάγονται αριστερόστροφα;
Έτσι ξεκίνησαν όλα
Στο τελευταίο πάντως δεν υπάρχει κάποια επίσημη αιτιολόγηση. Στην αρχαία Ολυμπία, οι αγώνες διεξάγονταν με αυτόν τον τρόπο. Η διεθνής Ολυμπιακή επιτροπή σε συνέλευσή της το 1895 όρισε, χωρίς να διαθέτουμε επιπλέον ενημέρωση, οι σύγχρονοι Ο.Α. να διεξάγονται έτσι. Ομοίως και η IAAF το 1913 στο πρώτο εγχειρίδιο κανονισμών όρισε, ότι ο εσωτερικός χώρος βρίσκεται αριστερά κατά τη φορά τρεξίματος. Ένας κανονισμός που παρέμεινε σταθερός και ορίζεται στο άρθρο 163.1. (Η κατεύθυνση του τρεξίματος πρέπει να είναι τέτοια ώστε να έχουμε την αριστερή πλευρά εσωτερικά. Οι διαδρομές θα πρέπει να αριθμίζονται ξεκινώντας με τον αριθμό 1 στην εσωτερική από αριστερά διαδρομή). Υπάρχουν ιστορικοί λόγοι που συντείνουν στο ότι οι δρομείς τρέχουν αριστερόστροφα, αλλά και βιολογικοί που φαίνεται να ενισχύουν τη θεώρηση ότι μια αριστερόστροφη κίνηση είναι πιο εύκολη και φυσιολογική ενώ σίγουρα είναι και θέμα προσαρμογής και συνήθειας.
Φυσική επιλογή
Η κίνηση κατά τη φορά του ρολογιού ή αντίθετα σε αυτήν συναντάται σε χαρακτηριστικές περιπτώσεις. Καταρχήν στα ίδια τα ρολόγια. Τα μηχανικά ρολόγια πρωτοδημιουργήθηκαν στο Βόρειο Ημισφαίριο της Γης. Από εκεί, η περιστροφή της Γης δείχνει αριστερόστροφη. Παρακολουθώντας λοιπόν με μέτωπο στο Νότο τη σκιά του Ηλίου, κατά την κίνησή του Ανατολή-Νότος-Δύση, η κίνηση της σκιάς του είναι Δύση-Βορράς-Ανατολή και βάσει αυτής έγιναν και τα ρολόγια. Πολύ θεωρητικά, οι δρομείς του Βορείου Ημισφαιρίου (οι οποίοι παλαιότερα τουλάχιστον ήταν περισσότεροι, όπως και οι αγώνες που διεξάγονται εκεί) είναι πιο φυσικό να τρέχουν αριστερόστροφα λόγω της φυσικής περιστροφής της Γης και της πλάγιας δύναμης Coriolis (η δύναμη Coriolis είναι η φαινομένη απόκλιση ενός σώματος σε σχέση με ένα σύστημα αναφοράς, που και αυτό περιστρέφεται, τη Γη εν προκειμένω) και είναι ένα γνωστό φαινόμενο, με αποτέλεσμα π.χ. οι κοίτες των ποταμών να σκάβονται βαθύτερα στη μια πλευρά παρά στην άλλη. Στο Βόρειο ημισφαίριο επίσης, ο άνεμος τείνει να περιστραφεί προς την αντίθετη φορά των δεικτών του ρολογιού, καθώς αυτός προσεγγίζει μια περιοχή βαρομετρικού χαμηλού. Από αριστερά προς τα δεξιά γίνεται η ανάγνωση, η χρονολογική οργάνωση και η γραφή (κάτι αρκετά προβληματικό για αριστερόχειρες όταν χρησιμοποιούσαν μελάνι). Οπότε, είναι πιο εύκολο για κάποιον θεατή να παρακολουθήσει κάτι που κινείται με αυτήν τη φορά. Ακόμη και μια διαδοχή εικόνων που δείχνει π.χ. την κίνηση ενός δρομέα είναι έτσι άμεσα κατανοητή (η πρώτη εντύπωση είναι μάλιστα ότι επιταχύνει), ενώ αντίθετα γίνεται κάπως δύσκολα αντιληπτή. Γι’ αυτό και οι θεατές αγώνα στίβου ή ιπποδρομίας κλπ., δεδομένου ότι οι κερκίδες είναι εξωτερικά, θα προτιμούν να βλέπουν κατ’ αυτόν τον τρόπο. Και οι αθλητές όμως φαίνεται να επηρεάζονται πιο θετικά έχοντας τους θεατές στα δεξιά τους.
Άλογα, ιππότες και… marketing
Ιστορικά, οι νεότεροι αγώνες στίβου στην Αγγλία άρχισαν να διεξάγονται σε ιπποδρόμια. Στις ιπποδρομίες τα άλογα κινούνταν αριστερόστροφα και ήταν πολύ φυσιολογικό και οι αθλητές να χρησιμοποιήσουν αντίστοιχη κίνηση. Γιατί όμως τα άλογα κινούνταν έτσι; Στην Αγγλία οι πρώτοι αγώνες αλόγων διεξάγονταν στους δρόμους και εκεί τα άλογα κινούνταν κι έστριβαν αριστερά στις διασταυρώσεις, αφού τότε ήταν μικρότερος ο κίνδυνος σύγκρουσης με όχημα. Το γιατί πάλι η κίνηση στους δρόμους στην Αγγλία έχει αυτή τη μορφή, πάλι πρέπει να ανατρέξουμε παλαιότερα σε μεσαιωνικές εποχές. Τότε και οι πεζοί και οι αναβάτες κινούνταν έχοντας το ξίφος στο δεξί χέρι και επιδιώκοντας να έχουν και όσους ερχόντουσαν προς αυτούς στα δεξιά τους. Τα ηνία οι αναβάτες τα είχαν στο αριστερό χέρι. Έτσι και στις αμαξοδρομίες, η καθοδήγηση του αλόγου ήταν πιο εύκολη προς τα αριστερά, ενώ και στις κλειστές στροφές των μακρόστενων σταδίων δεν μπλέκονταν τα μαστίγια που είχαν στο δεξί χέρι. Στους πύργους των ιπποτών μάλιστα, οι σκάλες ήταν αριστερόστροφες ώστε στην κορυφή τους αυτοί να μπορούν να αμυνθούν καλύτερα στους επίδοξους πολιορκητές, οι οποίοι δεν μπορούσαν να συνεχίσουν την επιθετική τους κίνηση έχοντας το όπλο στο απομακρυσμένο δεξί τους χέρι. (Η αριστερόστροφη κίνηση δείχνει μάλιστα πιο επιθετική από ότι η δεξιόστροφη!) Πέρα από τα παραπάνω, από έρευνες φαίνεται πιο φυσιολογική μια αριστερόστροφη κίνηση. Δεν είναι τυχαίο ότι αυτή την κίνηση χρησιμοποιούν στο marketing τα supermarket, οι μεγάλες εκθέσεις κλπ. Αυτή επίσης ακολουθούν χωρίς να τους υποδεικνύεται οι φυλακισμένοι στο προαύλιό τους. Αυτό κάνουν μετά από μικρό χρονικό διάστημα και παιδιά νηπιαγωγείου που τους λένε να τρέχουν ελεύθερα αλλά το ένα πίσω απ’ το άλλο. Επίσης, όσοι χάνονται σε κάποιο δάσος καταλήγουν κάπου πιο αριστερά. Αν ζητήσουμε από κάποιον να κινηθεί για μια μεγάλη απόσταση σε ευθεία χωρίς κάποιο σημείο αναφοράς ή βοήθεια (ή και με δεμένα τα μάτια) αυτός θα διαγράψει μια ελαφρώς αριστερή τοξοειδή πορεία.
Η απάντηση
Είναι όμως και βιολογικοί παράγοντες που συντελούν στα παραπάνω και οι οποίοι σχετίζονται με την πιο… προικισμένη δεξιά πλευρά. Κάποιος που τρέχει σε στροφή, χρειάζεται μεγαλύτερη δύναμη κι αιώρηση για το εξωτερικό χέρι, το δεξί δηλαδή στην αριστερή στροφή. Επίσης έρευνες σε στρατιώτες έδειξαν, ότι τα δεξιά άκρα είναι συχνά 1 με 2 εκατοστά μακρύτερα από ότι τα αριστερά, κάτι που έχει εφαρμογή και σε μία ευκολότερη στροφή με το κοντύτερο αριστερό πόδι εσωτερικά. Το δεξί πόδι πάλι είναι για τους περισσότερους ικανότερο και είναι βασικότερο για την καθοδήγηση και την ισορροπία σε αριστερή στροφή, αλλά και για τον έλεγχο της φυγόκεντρου δύναμης. Οδηγώντας μάλιστα κάποιο ποδήλατο και χρησιμοποιώντας καλύτερα το δεξί μας πόδι, επιταχύνοντας περισσότερο το δεξί πετάλι οδηγούμαστε σε αριστερόστροφη κίνηση. Κάνοντας μια αριστερή στροφή, το ποδήλατο κλίνει προς τα αριστερά όπως και το κάτω μέρος του σώματός μας. Το πάνω μέρος πάει προς την αντίθετη πλευρά για να μας συγκρατήσει και το βάρος πέφτει πάνω από το δεξί πετάλι που χρειάζεται να βοηθήσει την κίνηση και κάνει τη βασικότερη δουλειά τότε και εξισορροπηστικά δεχόμενο την επιθυμητή σκληρή ή μαλακή πίεση.
Επίσης στρίβοντας αριστερά, είναι η δεξιά σου πλευρά που ελέγχει περισσότερο το περιβάλλον, κάτι πιο προσιτό, ιδιαίτερα μάλιστα σε οδήγηση μηχανής. Ως προς τα χέρια πάλι, η έκταση του δεξιού χεριού είναι ευκολότερη, γρηγορότερη και δυνατότερη στους δεξιόχειρες, βασικό στον έλεγχο του τιμονιού. (Γι’ αυτό και οι αριστερές στροφές σε μεγάλους δρόμους έχουν συνήθως μεγαλύτερη διάρκεια). Ακόμη και η αιμάτωση του αριστερού ημισφαιρίου και των μυών είναι για την καρδιά ευκολότερη και οικονομικότερη σε αριστερή κλίση. Αυτός μάλιστα είναι και ο μόνος λόγος που σχετίζεται με την καρδιά και την «αριστερή θέση της καρδιάς» – αφού αριστερά είναι η κορυφή της καρδιάς με την ισχυρή αριστερή κοιλία, όπου γίνεται αντιληπτή και η καρδιακή ώση – τη μακράν δημοφιλέστερη απάντηση στο ερώτημα «γιατί τρέχουμε αριστερόστροφα;»!
Και μην ξεχνάμε, ότι οι αθλητές στίβου είναι λογικό να τρέχουν αντίθετα στη φορά του ρολογιού αφού… τρέχουν ενάντια στο χρόνο!
του Φοίβου Καρβελά
Δημοσίευση RUNNER 13
