Κάθε φορά που συμβαίνει ένα τραγικό γεγονός με θάνατο αθλητή ή γενικότερα αθλούμενου κατά τη διάρκεια της άσκησης, δημιουργείται μια σύγχυση και μέσω γενικεύσεων βγαίνουν λανθασμένα συμπεράσματα. Και σε άλλες χώρες, αλλά ιδιαίτερα στην Ελλάδα μας αρέσει η υπερβολή και γι’ αυτό φτάνουν μερικοί να μιλάνε για «επιδημία» θανάτων αθλούμενων στην άθληση!
Ας δούμε, όμως, με ψυχραιμία τα δεδομένα: Πόσο είναι το ποσοστό των αιφνιδίων καρδιακών θανάτων που συμβαίνει κατά την άθληση; Μόνο 5%, σύμφωνα με μελέτη που έγινε στο Oregon των ΗΠΑ και δημοσιεύθηκε τον Ιανουάριο του 2009 στο International Journal of Cardiology (Physical activity as a trigger of sudden cardiac arrest: The Oregon Sudden Unexpected Cardiac Death Study). Μάλιστα σε αυτήν την μελέτη πληθυσμού το 80% των αιφνιδίων θανάτων συνέβη κατά τον ύπνο ή σε ήπιες δραστηριότητες.
Το αθλητικό «παράδοξο»
Από την άλλη πλευρά δεν μπορούμε να αρνηθούμε την ύπαρξη θανάτων κατά την άθληση, έστω και σχετικά σπάνιων.
Κι αυτό είναι το λεγόμενο «αθλητικό παράδοξο». Ενώ η άθληση, ιδιαίτερα η αερόβια, όπως π.χ. το τρέξιμο, ωφελεί ποικιλοτρόπως τον άνθρωπο και βελτιώνει αδιαμφισβήτητα το προσδόκιμο, αλλά και την ποιότητα της ζωής, κατά την ώρα της πολύ έντονης άσκησης αυξάνεται προσωρινά ο σχετικός κίνδυνος καρδιακού επεισοδίου σε σχέση με την ώρα της ανάπαυσης. Βέβαια, ο κίνδυνος αυτός είναι ως και 50 φορές μεγαλύτερος σε αυτούς που αθλούνται περιστασιακά, σε σχέση με τους τακτικά αθλούμενους!
Υπάρχει δυνατότητα πρόληψης;
Εδώ και δεκαετίες έχει βρεθεί ότι στις περισσότερες περιπτώσεις αιφνίδιων καρδιακών θανάτων κατά την άθληση υπήρχαν πρόδρομα συμπτώματα. Ο ίδιος ο Tim Noakes (γιατρός, δρομέας και συγγραφέας του περίφημου “Lore of Running”) σε μελέτη που πραγματοποίησε διαπίστωσε πως, το 81% των αιφνιδίων καρδιακών θανάτων σε μαραθωνοδρόμους είχε πρόδρομα συμπτώματα. Παρόμοια δεδομένα υπάρχουν και σε αντίστοιχες μελέτες και σε άλλα αθλήματα, αλλά και στη βιογραφία διάσημων αθλητών, όπως του Jimm Fixx ή του Alberto Salazar. Ποια είναι αυτά τα ύποπτα συμπτώματα;
Στηθάγχη
Η τυπική της εκδήλωση είναι οπισθοστερνικό συσφιγκτικό άλγος ή οπισθοστερνικό αίσθημα βάρους (σπανιότερα «κάψιμο») διάρκειας 3-5 λεπτών και το πολύ 10-15 λεπτών που εμφανίζεται με τη σωματική προσπάθεια ή το έντονο συναισθηματικό στρες και ανακουφίζεται με την ανάπαυση.
Μπορεί ο πόνος να αντανακλάται στον τράχηλο, στην κάτω γνάθο, στο αριστερό κυρίως χέρι, στο επιγάστριο και στην πλάτη. Μερικές φορές συνοδεύεται από αίσθημα αδυναμίας και των δύο άνω άκρων ή από εφίδρωση, ωχρότητα, ναυτία ή και εμετό.
Υπάρχουν και πιο σπάνιες, άτυπες μορφές εκδήλωσης στηθάγχης που ονομάζονται στηθαγχικά ισοδύναμα και είναι πόνος στον αυχένα, δύσπνοια, δυσπεπτικά ενοχλήματα και ρεψίματα. Το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό της στηθάγχης, στα αρχικά της στάδια είναι η συσχέτισή της με μυϊκή προσπάθεια ή έντονο συναισθηματικό στρες. Επίσης, επιτείνεται μετά από βαριά γεύματα και με το κρύο.
Η τυπική στηθάγχη οφείλεται σε ανεπαρκή αιμάτωση της καρδιάς, συνήθως λόγω στεφανιαίας νόσου, δηλαδή, λόγω σημαντικής στένωσης των στεφανιαίων αρτηριών που αιματώνουν την καρδιά.
Σπανιότερα οφείλεται σε άλλα αίτια, όπως π.χ. σε σοβαρή στένωση της αορτικής βαλβίδας.
Η διάγνωση
Η διάγνωση τίθεται με πλήρη καρδιολογικό έλεγχο που περιλαμβάνει λεπτομερές ιστορικό, κλινική εξέταση, ηλεκτροκαρδιογράφημα, υπερηχοκαρδιογράφημα τρίπλεξ, τέστ κόπωσης και, πιθανόν, στεφανιογραφία!
Λιποθυμική τάση – απώλεια συνείδησης κατά την άσκηση ή αμέσως μετά
Η τάση για λιποθυμία ή, ακόμα σοβαρότερα, η απώλεια συνείδησης κατά την άσκηση ή αμέσως μετά αποτελούν πολύ ύποπτο καρδιολογικό σύμπτωμα και χρήζουν άμεσης καρδιολογικής διερεύνησης. Μπορεί να οφείλεται σε στεφανιαία νόσο, μυοκαρδιοπάθεια, στένωση αορτής ή σε κάποια σοβαρή αρρυθμία που προκαλείται με την άσκηση.
Η διάγνωση
Η διερεύνηση θα γίνει με ιστορικό και κλινική εξέταση, ηλεκτροκαρδιογράφημα, υπερηχοκαρδιογράφημα, χόλτερ ρυθμού 24ώρου και τεστ κόπωσης και αν χρειαστεί και με άλλες εξετάσεις.
Η κοινή λιποθυμία, π.χ. μετά από παρατεταμένη ορθοστασία σε κλειστούς χώρους ή μετά από φόβο, πόνο ή συναισθηματική φόρτιση είναι τελείως διαφορετική κατάσταση στο μηχανισμό πρόκλησης και δεν εμπνέει ανησυχία στους αθλητές!
Ζάλη μπορεί να οφείλεται, επίσης, σε φάρμακα, ενώ σε μεγαλύτερους σε ηλικία ασθενείς με επιβαρυντικούς παράγοντες χρειάζεται να γίνει και έλεγχος καρωτίδων! Άλλα αίτια απώλειας συνείδησης είναι νευρολογικά (π.χ. επιληψία) και μεταβολικά (π.χ. υπογλυκαιμία), αλλά με το σωστό ιστορικό και τις αντίστοιχες εξετάσεις μπαίνει με σιγουριά η διάγνωση.
Αρρυθμία – Ταχυκαρδία κατά την άθληση ή αμέσως μετά
Κάθε δυσάρεστο αίσθημα παλμών ή αρρυθμίας ή «φτερουγίσματος» κατά την άθληση θέλει διερεύνηση, ιδιαίτερα αν συνοδεύεται από ζάλη ή ναυτία ή αδυναμία. Επίσης, αιφνίδια ταχυκαρδία που δεν δικαιολογείται από την ένταση της άσκησης θα πρέπει να μας προβληματίσει.
Η διάγνωση κι εδώ θα χρειαστεί λεπτομερές ιστορικό, κλινική εξέταση και πλήρη καρδιολογικό έλεγχο (οπωσδήποτε χόλτερ και τεστ κόπωσης). Σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί στη διερεύνηση επικίνδυνων αρρυθμιών να κριθεί απαραίτητος πιο εξειδικευμένος έλεγχος, όπως π.χ. ηλεκτροφυσιολογική μελέτη.
Συμβουλές
– Ακούμε το σώμα μας σε οποιοδήποτε ύποπτο και ανεξήγητο σύμπτωμα κατά την άθληση, δίνουμε σημασία και το διερευνούμε
– Κάνουμε πάντα τον απαραίτητο προληπτικό καρδιολογικό έλεγχο
– Αντιμετωπίζουμε όλους τους αναστρέψιμους βλαπτικούς καρδιολογικούς παράγοντες, όπως το κάπνισμα, το στρες, την κακή διατροφή, την υπέρταση, το σάκχαρο και τη δυσλιπιδαιμία
– Αθλούμαστε με σύνεση και κατά προτίμηση με βοήθεια και καθοδήγηση από ειδικούς
– Ενημερωνόμαστε από έγκυρες πηγές
Δημοσίευση στο Runner 102, του Αλέξανδρου Μαυρικάκη, Ιατρού Καρδιολόγου
