Ο όρος «χρόνια τενοντίτιδα» χρησιμοποιείται καθημερινά από δρομείς για να περιγράψουν τον μηχανικά προκλειόμενο πόνο σε κάποιο τένοντα, που επιμένει για μεγάλο χρονικό διάστημα (περισσότερο από 2 μήνες). Στα δρομικά αγωνίσματα οι τένοντες που προβληματίζουν με σειρά συχνότητας εμφάνισης είναι: α) o αχίλλειος, β) η πελματιαία απονεύρωση, γ) ο επιγονατιδικός και δ) ο τένοντας του δικέφαλου μηριαίου.
Ό,τι πρέπει να γνωρίζετε για τις τενοντίτιδες των δρομέων
Όσοι ασχολούνται με το τρέξιμο έχουν βιώσει ή ακούσει ιστορίες εντοπισμένου πόνου στον τένοντα που προοδευτικά γίνεται εντονότερος και δεν ανταποκρίνεται στα καθιερωμένα συντηρητικά πρωτόκολλα θεραπείας (ξεκούραση, αντιφλεγμονώδη αγωγή και κλασικές θεραπείες με ηλεκτροθεραπείες, βελονισμούς και χειροπρακτική). Ο συγκεκριμένος μετά από μεγάλες περιόδους αποχής από τη δραστηριότητα επανέρχεται εντονότερα και γενικότερα δίνει την εντύπωση μίας ανίατης ασθένειας, με επιπτώσεις τόσο σε μεταβολικό (μείωση φυσικής κατάστασης, αύξηση σωματικού βάρους, πόνος σε καθημερινές δραστηριότητες), όσο και ψυχολογικό επίπεδο (νεύρα, κατάθλιψη, απόγνωση, αναζήτηση θεραπείας «θαύμα»).
Τα συνήθη ερωτήματα
Το παρόν άρθρο ανασκοπεί σε απλή γλώσσα όλα τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα και απαντά στα συνήθη ερωτήματα:
• γιατί οι πόνοι στον τένοντα και η προκλειόμενη ανικανότητα επιμένουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα;
• γιατί έχουν την τάση να προσβάλλουν συγκεκριμένες ομάδες ατόμων;
• γιατί υποτροπιάζουν ακόμη και μετά από μεγάλα διαστήματα ξεκούρασης ή/και θεραπείας;
• υπάρχουν θεραπευτικά πρωτόκολλα που αποδεδειγμένα αντιμετωπίζουν οριστικά το χρόνιο αυτό παθολογικό φαινόμενο;
“Τενοντίτιδα” ή κάτι άλλο…;
Ετυμολογικά αλλά και επιστημονικά, ο συχνά χρησιμοποιούμενος όρος «τενοντίτιδα», εννοεί την παρουσία φλεγμονής στον τένοντα. Όταν όμως μιλάμε για προοδευτική ενόχληση στον τένοντα, η οποία σχετίζεται με επαναλαμβανόμενα φορτία (δηλαδή ακριβώς όπως στο τρέξιμο μικρών ή μεγάλων αποστάσεων) ο όρος «τενοντίτιδα» είναι λάθος!
Ο λόγος είναι ότι στη μαζική πλειοψηφία των περιπτώσεων, δεν παρατηρούνται φλεγμονώδεις παράγοντες στην μεσοκυττάριο ουσία του τένοντα. Γι΄ αυτό την τελευταία δεκαετία οι επιστήμονες υιοθέτησαν τον όρο «τενόντωση», δηλαδή την αποδόμηση του τένοντα χωρίς παρουσία φλεγμονής, άρα και επουλωτικής δραστηριότητας. Τα σύγχρονα ιστολογικά δεδομένα, όμως, αποδεικνύουν ότι και χωρίς φλεγμονή, η εκφύλιση του τένοντα δεν είναι παρούσα απαραιτήτως σε όλες τις περιπτώσεις. Γίνεται εύκολα αντιληπτό πως αν δεν γνωρίζουμε τι είναι αυτό που προκαλεί τον πόνο και την παθολογία στον τένοντα, δεν μπορούμε να παρέχουμε επιτυχή θεραπεία.
Για όλα τα παραπάνω, με βάση τα ιστολογικά και κλινικά ευρήματα (ιστορικό και εξέταση στο ιατρείο), προτάθηκε η κατηγοριοποίηση της παθολογίας στον τένοντα σε τρία στάδια «τενοντοπάθειας»:
α) αντιδραστική φάση: Επικρατεί αύξηση κυτταρικής και πρωτεϊνικής δραστηριότητας. Εμφανίζεται περισσότερο σε νεαρά άτομα (15-25 ετών), παρατηρείται πάχυνση στο τένοντα και αρκετός πόνος κατά/μετά τη δραστηριότητα.
β) φάση λανθάνουσας επισκευής: Αλλαγές στη σύσταση του κολλαγόνου, εμφανίζεται σε άτομα 20-35 ετών, και όταν υπάρχει ιστορικό προηγούμενων μικροενοχλήσεων.
Παρατηρείται τοπικό οίδημα (πάχυνση) στον τένοντα και πονάει λίγο κατά/μετά τη δραστηριότητα.
γ) φάση εκφύλισης: Μεγάλες αλλαγές στη μορφολογία και τη σύσταση του κολλαγόνου, εμφανίζεται συνηθέστερα σε μεγαλύτερες ηλικίες (30-60 ετών) και όταν υπάρχει μακρύ ιστορικό συμπτωμάτων, ενώ αναφέρονται μεγάλα διαστήματα αποφόρτισης χωρίς όμως επιτυχία. Από τα παραπάνω γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι σε δύο δρομείς με παρόμοια συμπτώματα, μπορεί να κρύβεται εντελώς διαφορετική βιολογική διεργασία που να χρήζει διαφορετικής αντιμετώπισης. Γι’ αυτό η έγκυρη αναγνώριση του στάδιου παθολογίας, από εξειδικευμένο επαγγελματία υγείας, αποτελεί το κλειδί στην αποτελεσματική και γρήγορη θεραπεία μιας τενοντοπάθειας.
Τι προκαλεί πόνο στην τενοντοπάθεια και γιατί τα συμπτώματα επιμένουν;
Δεν είναι ακόμη ξεκάθαροι οι μηχανισμοί πρόκλησης πόνου στην τενοντοπάθεια. Είναι όμως γεγονός ότι από τη φάση λανθάνουσας επισκευής και μετά, αναπτύσσονται στη μεσοκυττάριο ουσία τριχοειδή αγγεία (αύξηση αιματικής κυκλοφορίας), με παράλληλη νευροανάπτυξη (νευρικές απολήξεις που μεταφέρουν ερεθίσματα πόνου). Μια άλλη πρόσφατη σημαντική παρατήρηση είναι η συγκέτρωση παραγόντων TNF A (Tumor Necrosis Factor A) στη μεσοκυττάρια ουσία του τένοντα. Αυτοί καθοδηγούν χρόνιες υποφλεγμονώδεις αντιδράσεις που εμπλέκουν και το ανοσοποιητικό σύστημα (κάτι παρόμοιο με τις ρευματοπάθειες). Αυτό ίσως είναι και ο σημαντικότερος λόγος που τα συμπτώματα είναι σε μερικές περιπτώσεις έντονα και επιμένουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Επίσης μπορεί να δικαιολογεί το γεγονός ότι ο πόνος δεν είναι απαραίτητα ανάλογος της έκτασης παθολογίας στον τένοντα όπως συμβαίνει στις μυϊκές κακώσεις. Για παράδειγμα, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου η παθολογική εμφάνιση ενός τένοντα στον υπέρηχο ή τη μαγνητική τομογραφία (ειδικά σε χρόνιες περιπτώσεις), δεν σχετίζεται απαραίτητα με εμφάνιση πόνου. Από την αλλη πάλι, σε οξεία έναρξη συμπτωμάτων οι παθολογικές αλλαγές στον τένοντα μπορεί να είναι ελάχιστες και άρα η ικανότητα του να μεταφέρει φορτία ικανοποιητική.
Η ένταση του πόνου και η χρόνικη έναρξη κατά τη διάρκεια του τρεξίματος, αλλά και ένα 24ωρο μετά, φαίνεται να είναι ο περισσότερο αξιόπιστος κλινικός δείκτης των φορτίων που μπορούν να προκαλέσουν θετική πρόγνωση στην τενοντοπάθεια.
Γιατί έχουν την τάση να προσβάλουν συγκεκριμένες ομάδες ατόμων;
Οι σημαντικότεροι παράγοντες που προδιαθέτουν για τενοντοπάθειες είναι:
α) γονιδιακοί: κάποια άτομα είναι γονιδιακά προικισμένα να αποδίδουν μυϊκά καλύτερα σε επαναλαμβανόμενα και εκρηκτικά φορτία. Τα άτομα αυτά παρουσιάζουν λιγότερους τενόντιους τραυματισμούς, λόγω καλύτερης προσαρμοστικής ικανότητας κολλαγόνου και γενικότερα τείνουν να γίνονται αποδοτικότεροι αθλητές σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό.
β) φυλετικοί: οι γυναίκες δρομείς μεγάλων αποστάσεων παθαίνουν λιγότερες τενοντοπάθειες στον Αχίλλειο από τους άντρες και αυτό γιατί, ίσως, τα οιστρογόνα να λειτουργούν προστατευτικά, πράγμα που πιθανόν επαληθεύεται από τα μεγάλα ποσοστά εμφάνισης τενόντιων ρήξεων στις γυναίκες αμέσως μετά την εμμηνόπαυση, αλλά και την εμφάνιση τενοντοπαθειών σε κορίτσια με δυσλειτουργίες περιόδου.
γ) εμβιομηχανικοί: ο έντονος πρηνισμός στο άκρο πόδι επιφέρει συστροφική ισχαιμία και συμπιεστικά φορτιά στον μεσοτένοντα του Αχιλλείου, συμπιεστικά φορτία στον μεσοτένοντα του οπίσθιου κνημιαίου και αυξημένη δραστηριότητα στον μακρύ τένοντα του δικέφαλου μηριαίου. Ελλιπής σταθεροποίηση της λεκάνης επιφέρει αυξημένα εφελκιστικά, σε συνδυασμό με συμπιεστικά, φορτία στην ένθεση του μέσου γλουτιαίου και του μακρού προσαγωγού. Άυξηση στην τάση της λαγονοκνημιαίας ταινίας τραβάει την επιγονατίδα προς τα έξω με αποτέλεσμα να αυξάνονται τα διατμητικά φορτία στον επιγονατιδικό τένοντα (η δράση της ΛΚΤ συζητήθηκε σε περισσότερη έκταση σε προηγούμενο τεύχος). Τέλος οι γυναίκες, λόγω αυξημένης περιφέρειας λεκάνης και βλαισογωνίας στο ισχίο, τείνουν να δημιουργούν συχνότερα τενοντοπάθειες γύρω από τους γοφούς (συνδυασμός εφέλκισης και συμπίεσης στην ένθεση του τένοντα).
δ) δείκτης μάζας σώματος: τα παχύσαρκα άτομα έχουν μέχρι και 3 φορές περισσότερες πιθανότητες εμφάνισης τενοντοπάθειας στα κάτω άκρα μετά τα 35 έτη ηλικίας, ακόμη και με ελάχιστη σωματική δραστηριότητα (πχ. καθημερινές υποχρεώσεις στην εργασία και μόνο). Επίσης η χοληστερίνη επηρεάζει μεταβολικά την εμφάνιση τενοντοπάθειας. Φαίνεται και σε αυτή την περίπτωση ότι αν κάποιος αποφασίσει παράλληλα με μια δίαιτα, να εφαρμόσει άσκηση ήπιας έντασης για αύξηση μεταβολισμού, καλό θα ήταν αν επιλέξει το τρέξιμο αυτό να είναι σε πολύ χαμηλή έντση και σε όσο το δυνατόν μαλακά και επίπεδα εδάφη.
ε) ηλικία: μετά τα 35 χρόνια οι πιθανότητες εμφάνισης παθολογίας και πόνου στους τένοντες αυξάνονται ιδιαίτερα όταν συνυπάρχουν επιβαρυντικές συνθήκες (π.χ. απότομη αύξση της προπονητικής επιβάρυνσης, εργασία με έντονη ορθοστασία, σκληρά εδάφη κλπ.).
Γιατί οι τενοντοπάθειες συχνά υποτροπιάζουν ακόμη και μετά από μεγάλα διαστήματα ξεκούρασης ή/και θεραπείας;
Το χαρακτηριστικό των τενοντοπαθειών είναι η επιμονή των συμπτωμάτων και της υπολειτουργίας για μεγαλό χρονικό διάστημα. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Η απάντηση βρίσκεται στις ιδιότητες του τένοντα (ιδιαίτερα του κολλαγόνου) και την απόκρισή του στη φόρτιση και την αποφόρτιση. Οι έκκεντρες συστολές, δηλαδή οι πλειομετρικές, είναι αυτές που εφαρμόζουν το μεγαλύτερο ποσοστό εφελκιστικής φόρτισης στον τένοντα (φάση μέσης στήριξης άκρου ποδιού στο τρέξιμο – στιγμιαία επιβράδυνση και αποθήκευση ενέργειας στα μη ελαστικά σε σειρά στοιχεία του τένοντα). Ο τένοντας φυσιολογικά προσαρμόζεται στα επαναλαμβανόμενα φορτία αυξάνοντας την κυτταρική του δράση. Όταν ο ρυθμός προπόνησης – αποκατάστασης είναι ιδανικός για τον εκάστοτε τένοντα (επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες όπως ηλικία, διατροφή, δραστηριότητα κλπ.) αυτή η κυτταρική δραστηριότητα «δυναμώνει» τον τένοντα και τον καθιστά ικανό να λειτουργήσει σαν ένα καλοσυντηρημένο ελατήριο. Όταν όμως ο ρυθμός φόρτισης – αποφόρτισης δεν είναι ο ιδανικός, η κυτταρική δραστηριότητα κινείται προς περισσότερο μεγαλομοριακές πρωτεϊνες (αγκρεκάνη) οι οποίες δεσμεύουν νερό και έτσι δημιουργείται αποδιοργάνωση στη μεσοκυττάριο ουσία (ο τένοντας «στεγνώνει»). Όταν ξεκινήσει και η νευροανάπτυξη τότε πλέον έχουμε έναν «ασθενή» με πόνο.
Ο πόνος δημιουργεί αναχαίτιση, η οποία επιφέρει αδυναμία μυϊκής συστολής, αναπροσαρμογή δραστηριότητας – αλλαγή στο «πάτημα» (προσπάθεια να ολοκληρωθεί η κινητική δραστηριότητα με τρόπο ανώδυνο), περαιτέρω επιβάρυνση της σωματικής περιοχής και των γειτονικών αυτής.
Αντιλαμβάνεται κανείς από τα παραπάνω ότι:
α) εκτεταμένες δομικές αλλαγές στον τένοντα, έχουν προηγηθεί της στιγμής έναρξης συμπτωμάτων
β) η αποχή από τη φόρτιση δεν είναι άμεση, αλλά προηγούνται περίοδοι προσαρμοσμένης φόρτισης (π.χ. συνεχίζει να τρέχει σε μαλακότερες επιφάνειες ή με διαφορετικό «πάτημα» κλπ)
γ) γειτονικές μυϊκές ομάδες προσαρμόζουν τη δραστηριότητά τους (π.χ. στη περίπτωση του αχίλλειου, ο οπίσθιος κνημιαίος, οι καμπτήρες των δακτύλων και οι περονιαίοι αυξάνουν τη δραστηριότητα τους). Άρα όταν μιλάμε για τενοντοπάθεια δεν μιλάμε απλά για μια καλά εντοπισμένη εστία πόνου. Τα θεραπευτικά πρωτόκολλα που υιοθετούν το σκεπτικό της εστίας πόνου, αποτυγχάνουν μακροπρόθεσμα. Συγκεκριμένα η κλασική φυσικοθεραπεία με ηλεκτροθεραπείες και τεχνικές μάλαξης (TENS, υπέρηχοι, LASER, υδροθεραπεία) εμφανίζουν φτωχά θεραπευτικά αποτελέσματα, διότι δεν φαίνεται να έχουν καμία αποτελεσματικότητα στις γλυοελαστικές ιδιότητες του τένοντα. Επίσης η εφαρμογή Shock Wave Therapy δεν έχει ερευνητικά καμία υπεροχή έναντι της απλής άσκησης στην αναλγησία και την ικανότητα φόρτισης του τένοντα.
Οι περισσότεροι επαγγελματίες υγείας συστήνουν «ξεκούραση» για ένα χρονικό διάστημα μέχρι που να μειωθεί ο πόνος. Όμως αυτός ο όρος στην τενοντοπάθεια σηκώνει πολύ συζήτηση… Αυτό διότι η καθολική αποχή από δραστηριότητα έχει καταστροφικές συνέπειες στον κολλαγόνο ιστό (καταβολισμός και περιορισμός ωφέλιμης πρωτεϊνογέννεσης)! Αντιλαμβάνεται κάποιος εύκολα γιατί μετά από μεγάλα διαστήματα αποχής, που φαινομενικά ο τένοντας έχει «ξεκουραστεί και επουλώσει τις πληγές του», η επιστροφή στη δραστηριότητα δημιουργεί αποθαρρυντικές υποτροπές.
Το κλειδί είναι η «προσαρμογή» των φορτίων και όχι η αποφυγή τους. Η προσαρμογή αφορά πολλές μεταβλητές όπως:
α) προπονητικό έδαφος (επιφάνεια, κλήση),
β) κινησιολογία και τεχνική δραστηριότητας (π.χ. διασκελισμός, ένταση, κλίση κορμού),
γ) διαμόρφωση εξοπλισμού (ορθωτικά έσω υποδήματος*, επιλογή drop παπουτσιών, τακουνάκια σιλικόνης κλπ.),
δ) ρυθμός φόρτισης – αποφόρτισης (επαναπροσδιορισμός προπονητικών – αγωνιστικών στόχων, προπονητικός όγκος),
ε) αποκατάσταση μυϊκών ασυμμετριών (διατατικές, στοχευμένη ενδυνάμωση), στ) διατήρηση καρδιοαναπνευστικών προσαρμογών (π.χ. ποδήλατο αντί για τρέξιμο).
Η συνταγογράφηση μη στεροειδών αντιφλεγμονώδων (ΜΣΑΦ) αποτελεί δυστυχώς συνήθη πρακτική των ιατρικών και παραϊατρικών ειδικοτήτων, όπως επίσης πολλοί ασθενείς τα λαμβάνουν χωρίς καν συνταγογράφηση γιατί και κάποιος άλλος πόνος τους στο παρελθόν είχε περάσει με τα ίδια φάρμακα.
Στην πραγματικότητα πέρα από τη βραχυπρόθεσμη αναλγητική δράση που μπορεί να έχουν, αντί να αναστέλλουν τη συγκέντρωση των φλεγμονωδών TNF παραγόντων στον τένοντα αντιθέτως την αυξάνουν, με αποθαρρυντικά αποτελέσματα στον πόνο και τη πρωτεϊνογέννεση κατά τη φόρτιση!
Συνήθως οι δρομείς με στόχους βιάζονται να επιστρέψουν σε πλήρη δραστηριότητα όταν δεν υπάρχει πόνος στις πρώτες δειλές προπονήσεις. Όμως είναι ιδιαίτερα κρίσιμη για μία τενοντοπάθεια η απότομη επαναλαμβανόμενη φόρτιση, μετά από μεγάλες περιόδους ξεκούρασης.
Αυτό διότι οι τένοντες δεν προσαρμόζονται γρήγορα στα επαναλαμβανόμενα φορτία! Ειδικά για έναν παθολογικό τένοντα η προσαρμογή είναι περισσότερο αργή. Επίσης δεν ανέχονται τις απότομες αλλαγές στα φορτία (είτε αυτό είναι προς λιγότερο ή περισσότερο φορτίο). Εφόσον ένας τένοντας υποστεί βλάβη, ανεξαρτήτου ηλικίας και δραστηριότητας, παραμένει σε προδιάθεση για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Άρα το κλασικό δόγμα «ξεκουράσου μέχρι να περάσει ο πόνος, έπειτα κάνε λίγες χαλαρές προπονήσεις και μόλις νιώσεις καλά ξεκίνα δυνατά», απλά δεν αρέσει καθόλου στην παθοφυσιολογία της τενοντοπάθειας…
Η φόρτιση στον τένοντα πρέπει να είναι αργή, προοδευτική και επαναλαμβανόμενη με ρυθμό και όγκο που ορίζεται μετά την αναγνώριση του στάδιου παθολογίας του τένοντα.
Η ταχεία εισαγωγή στο πρωτόκολλο αποκατάστασης έκκεντρων συστολών, κατά Alfredson (άμεση έναρξη πλειομετρικών συστολών ακόμη και όταν ο τένοντας πονάει) εξυπηρέτησε για αρκετά χρόνια πολλές επιτυχείς θεραπείες τενόντων, όχι όμως όλες…
Συγκεκριμένα ο Αχίλλειος τένοντας, σε ερευνητικό και καθημερινό κλινικό επίπεδο, δεν φάνηκε να αντιδρά με απόλυτη επιτυχία στο πρωτόκολλο των πρόωρα εφαρμοζομένων πλειομετρικών ασκήσεων.
Πρόσφατα προτάθηκε ένα μοντέλο που στηρίζεται σε μια ανατομική ιδιομορφία της οστεοτενόντιας ένωσης στον Αχίλλειο και δικαιολογεί απόλυτα τα μη συστηματικά θεραπευτικά αποτελέσματα με τη διαδεδομένη μεθοδολογία κατά Alfredson.
Αυτό της μηχανικής συμπίεσης στο σημείο κατάφυσης του τένοντα (ένθεση) κατά τη πλειομετρική συστολή. Για παράδειγμα στον Αχίλλειο τένοντα η συμπίεση επέρχεται με την ακραία ραχιαία κάμψη («flex»), η οποία είναι χαρακτηριστική κίνηση στην ενδυνάμωση με πλειομετρικές συστολές κατά Alfredson (ο επιβλαβής συνδυασμός εφέλκυσης και συμπίεσης συζητήθηκε παραπάνω). Η θεραπευτική σπουδαιότητα των πλειομετρικών συστολών δεν αμφισβητείται και φυσικά έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο σε ένα θεραπευτικό σχήμα, αυτό όμως που αναθεωρείται ερευνητικά και κλινικά είναι η χρονική τους έναρξη στο συνολικό πρωτόκολλο (εξαρτάται καθολικά από το στάδιο τενοντοπάθειας) και ο τρόπος εφαρμογής τους.
Υπάρχουν θεραπευτικά πρωτόκολλα που αποδεδειγμένα αντιμετωπίζουν οριστικά τη χρόνια αυτή παθολογία;
Ορθή συντηρητική θεραπεία πρώτα!
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η τενοντοπάθεια συμβαίνει σε διαφορετικούς πληθυσμούς. Όμως, λόγω διαφορετικών επαναλαμβανόμενων φορτίων, η προοδευτική παθοβιολογία μπορεί να είναι ίδια, η αιτιολογία όμως διαφορετική. Γι‘ αυτό ο ακρογωνιαίος λίθος στην επιτυχή αντιμετώπιση μιας τενοντοπάθειας είναι:
α) η έγκυρη διάγνωση:
– ότι πραγματικά ο τένοντας προκαλεί τον πόνο
– του στάδιου της τενοντοπάθειας (από το ιστορικό και έγκυρες κλινικές δοκιμασίες που εφαρμόζονται στο ιατρείο)
– των προδιαθεσικών φορτίων που εφαρμόζονται στον τένοντα
– άλλων εμβιομηχανικών ή μεταβολικών προδιαθεσικών παραγόντων.
β) η συνταγογράφηση σωστής άσκησης:
– είναι κρίσιμη διότι οι παθολογικές αλλαγές στον τένοντα, όπως συγκέντρωση αγκρικάνης (μη οφέλιμη πρωτεϊνογέννεση) είναι ακαριαίες (στα πρώτα 30 λεπτά)
– η μέγιστη φόρτιση πρέπει να προγραμματίζεται ανά 3η ημέρα για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα που μπορεί να φτάσει και τον χρόνο (τριήμεροι κύκλοι φόρτησης)
– χρόνια παθολογικοί (εκφυλισμένοι) τένοντες πιθανότατα να μην μπορέσουν ποτέ να προσαρμοστούν σε καθημερινή έντονη άσκηση και θα πρέπει η φόρτισή τους να ακολουθεί ένα περιοδικό πρότυπο τριών ημερών
– προσαρμογή στα φορτία του τένοντα (εμβιομηχανική τρεξίματος, προπονητικός όγκος, προσαρμογή εργασιακού περιβάλλοντος κλπ.)
– αποκατάσταση μεταβολικών και εμβιομηχανικών προδιαθεσικών παραγόντων (ορθωτικά έσω υποδήματος*, νάρθηκες, προπονητικός εξοπλισμός, σωματικό βάρος, διαβήτης, χοληστερίνη κ.α.)
– στη φάση της αποτυχημένης αποκατάστασης, τα αυτοκόλλητα νιτρογλυκερίνης (χρησιμοποιούνται σε καρδιοπαθείς), έχουν θετικές επιπτώσεις στην επουλωτική δραστηριότητα, έχουν όμως σε πολλές περιπτώσεις παρενέργειες σε νέα άτομα. (έντονος πονοκέφαλος).
Χειρουργείο: Βοηθάει πραγματικά όταν όλα τα άλλα έχουν αποτύχει;
Η έρευνα δεν είναι καθόλου ενθαρρυντική ως προς την αποτελεσματικότητα του χειρουργείου σε σύγκριση με πρόγραμμα προοδευτικής φόρτισης και ενδυνάμωσης. Τα περισσότερα χειρουργεία αποσκοπούν στη δημιουργία τραύματος προκειμένου να ξεκινήσει μια διαδικασία επούλωσης. Στην πραγματικότητα όμως διαφαίνεται ότι η όποια αποτελεσματικότητα ενός χειρουργείου οφείλεται στην αργή και προοδευτική εφαρμογή φόρτισης (και των θετικών επιπτώσεων αυτής), λόγω πόνου και όχι στο ίδιο το χειρουργείο.
Χαρακτηριστικά, μαγνητική απεικόνιση σε ασυμπτωματικούς χειρουργημένους ακόμη και 10 χρόνια μετά το χειρουργείο απέδειξε ότι ο τένοντας δεν ξαναεπέστρεψε ποτέ σε υγιή φυσιολογία.
Μάλιστα ερευνητικά πρωτόκολλα αποδεικνύουν ότι ο ρυθμός αποκατάστασης λειτουργικότητας του τένοντα μετά το χειρουργείο είναι βραδύτερος από το πρόγραμμα συντηρητικής αποκατάστασης κατά 6-8 μήνες! Δεν φαίνεται να υπάρχουν διαφορές ως προς τον πόνο ή την επιστροφή στη δραστηριότητα ανάμεσα στα ανοιχτά και τα αρθροσκοπικά χειρουργία. Στο σύνολο πάντως υπάρχει μεγάλη διαφοροποίηση από χειρουργείο σε χειρουργείο, ως προς την τεχνική της τομής στον τένοντα, με αποτέλεσμα να μην είναι εύκολο να συγκριθούν τα αποτελέσματα των χειρουργίων σε αξιόπιστες έρευνες.
Συμπερασματικά, πόνος σε τένοντα που σχετίζεται με επαναλαμβανόμενη φόρτιση, δεν σχετίζεται απαραιτήτως με φλεγμονή αλλά με παθολογικές αλλαγές στη δομή και την αιμάτωση του τένοντα. Οι παθολογικές αλλαγές χωρίζονται, με ιστολογικά και κλινικά κριτήρια, σε τρεις κατηγορίες. Ο ακρογωνιαίος λίθος της θετικής μακροπρόθεσμης πρόγνωσης οποιασδήποτε τενοντοπάθειας, είναι η έγκυρη διάγνωση της παθολογίας και των προδιαθεσικών παραγόντων από εξειδικευμένο επαγγελματία υγείας αλλά σοφά προγραμματισμένη αποφυγή πλήρους «ξεκούρασης» του τένοντα. Η αποτελεσματική και οριστική θεραπεία στοχεύει στην απομάκρυνση των προδιαθεσικών παραγόντων και τη συνταγογράφηση της καταλληλότερης για την παθολογία προοδευτικής φόρτισης στον τένοντα.
* η δυναμοδαπεδομέτρηση (“πελματογράφημα” ελληνιστί) ΔΕΝ αποτελεί σε καμία περίπτωση αξιόπιστη διαγνωστική πράξη για αποκλειστική άντληση δεδομένων, προς κατασκεύη ορθοπεδικών πελμάτων – έσω υποδήματος!
Δημοσίευση στο Runner 84, του Στέλιου Πετρούτσου, PT. MSc Specialist Musculoskeletal & Sports Physio www.physiokinetics.gr
