Αναφέρεται συχνά μεταξύ των αθλητών ότι το μυστικό της επιτυχίας σε ό,τι κάνει κανείς, είναι η σκληρή δουλειά, αλλά και η τύχη. Το να κάνει δηλαδή κανείς τις κατάλληλες κινήσεις, στον κατάλληλο χρόνο, με τους κατάλληλους ανθρώπους και με τα κατάλληλα μέσα. Ωστόσο, δεν είναι λίγες οι φορές που τόσο επαγγελματίες αθλητές όσο και απλοί αθλούμενοι καλούνται σε κάποιον αγώνα να κάνουν υπέρβαση των δυνατοτήτων τους και να ανταποκριθούν στις ανάγκες του αγώνα περισσότερο με το μυαλό και την ψυχή τους παρά με τις φυσικές δυνατότητες που τους δίνει το σώμα τους.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση που ακολουθεί:
Ο Γιάννης είναι ένας 24χρονος αθλητής, ο οποίος κάνει αθλητισμό περίπου 8 χρόνια, ενώ ταυτόχρονα σπουδάζει και εργάζεται. Κατά τη διάρκεια αυτών των ετών προπονείται καθημερινά, άλλες φορές με κίνητρο και διάθεση, και άλλες με αμφιβολία για την απόδοση του. Μικροτραυματισμοί έχουν συμβεί κατά τη διάρκεια αυτών των ετών, οι οποίοι τον έχουν καταβάλλει παραπάνω από αυτό που πρέπει, του έχουν ενισχύσει τις αρνητικές σκέψεις και του έχουν μειώσει την εμπιστοσύνη που πρέπει να έχει στον εαυτό του. Ωστόσο, φέτος αποφάσισε να αλλάξει αυτήν την ψυχολογία και να προσπαθήσει να μπει στον αγώνα να κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί. Αυτό που επιθυμεί είναι να κάνει ρεκόρ, να ξεπεράσει τον εαυτό του και να μπορέσει να κατακτήσει το μετάλλιο που τόσο επιθυμεί.
Κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας του συχνά η διάθεση του έχει εναλλαγές, οι οποίες τον κάνουν να απογοητεύεται και να αφήνει τις δυσλειτουργικές του σκέψεις να πλημμυρίζουν το μυαλό του. Παρ’ όλα αυτά, συνεχίζει να προσπαθεί πνευματικά και ψυχολογικά, σύμφωνα με τις οδηγίες που έχει πάρει, και θέλει να διατηρήσει το κίνητρο του και την εμπιστοσύνη στον εαυτό του. Σκέφτεται ότι η προσπάθεια στο τέλος θα είναι επιτυχής ακόμη και όταν η προπόνηση δεν «βγαίνει» και παλεύει καθημερινά, τόσο με το σώμα, όσο και με το μυαλό και την ψυχή του για να είναι θετικός, αισιόδοξος και στοχοπροσηλωμένος σε αυτά που πρέπει, και όχι στα αρνητικά που αναπόφευκτα πολλές φορές συμβαίνουν στην καθημερινότητα.
Η μέρα του αγώνα πλησιάζει και μαζί με το άγχος για το αποτέλεσμα, πληθώρα σκέψεων κατακλύζουν το μυαλό του. Τι θα γίνει αν δεν τα καταφέρω πάλι; Πώς θα νιώθω αν δεν κοιμηθώ το μεσημέρι ή το προηγούμενο βράδυ του αγώνα; Θα είμαι κουρασμένος; Αν ο προκριματικός πάει καλά και από τα αποτελέσματα φανεί ότι μπορώ να κερδίσω το μετάλλιο που τόσο επιθυμώ, πώς θα μπορέσω να ελέγξω το άγχος μου;
Οι απαντήσεις σαφείς, συγκεκριμένες και κατευθυντήριες με στόχο την τοποθέτηση των σωστών σκέψεων στα κατάλληλα «κουτάκια» του μυαλού και μια αθλητική εμφάνιση-συμμετοχή όπου στόχο θα έχει την υπέρβαση. Την υπέρβαση του Γιάννη, τόσο αθλητικά, όσο και ψυχολογικά.
Και ο Γιάννης το έκανε. Έτρεξε στον τελικό και κατά τη διάρκεια όλης της κούρσας ήταν δεύτερος. Με δύο μέτρα διαφορά από τον πρώτο. Αλλά ήταν σταθερός και σίγουρος. Δεν άφησε τον εαυτό του να πανικοβληθεί και να αμφιβάλλει για το αποτέλεσμα ούτε μια στιγμή κατά τη διάρκεια του αγώνα. Στα σαράντα τελευταία μέτρα αποφασίζει να δώσει και την τελευταία ικμάδα των δυνάμεων του. Δεν τον ενδιαφέρει η κούραση, δεν σκέφτεται το χρόνο. Το μόνο που θέλει είναι να τερματίσει και να νιώσει ότι τα «έδωσε όλα». Και προσπαθεί να αναπτύξει και άλλη ταχύτητα, να αυξήσει το διασκελισμό του, να κάνει πιο δυνατές χεριές, να αντέξει αναπνευστικά. Καλύπτει τη διαφορά των δύο μέτρων από τον πρώτο αθλητή και λίγα εκατοστά πριν τον τερματισμό κάνοντας κυριολεκτικά βουτιά με το σώμα βρίσκεται πρώτος στο φίνις και κερδίζει την πρώτη θέση με μόλις δύο εκατοστά του δευτερολέπτου διαφορά από τον πρώτο.
Ο Γιάννης είχε κάνει την υπέρβαση που θα τη θυμάται σε όλη του ζωή. Θα τη θυμάται, όχι για την πρώτη θέση και το μετάλλιο. Θα τη θυμάται για τον τρόπο που χειρίστηκε τις σκέψεις του, τα συναισθήματά του, τον εαυτό του αγωνιστικά και ψυχολογικά. Από εδώ και πέρα είναι νικητής σε ό,τι και αν κάνει.
Ο Γιάννης τη δεδομένη χρονική στιγμή είχε καθαρή σκέψη, ξεκάθαρους στόχους, απόλυτη αυτοσυγκέντρωση και εμπιστοσύνη στον εαυτό του, έλεγχο των συναισθημάτων του και ήταν ολοκληρωτικά απορροφημένος σε αυτό που είχε να επιτελέσει. Βρισκόταν, δηλαδή, σε ψυχολογική ροή. Αισθάνονταν ότι οι απαιτήσεις του αγώνα ήταν υψηλές, αλλά και οι δεξιότητες του να ανταποκριθεί στην κατάσταση ήταν εξίσου υψηλές και ήταν ικανός να κάνει την υπέρβαση του.
Βασικές οδηγίες για την υπέρβαση
• Μείνε συγκεντρωμένος σε αυτό που έχεις να κάνεις και μη σκέφτεσαι τίποτα περισσότερο από αυτό.
• Προσπάθησε να ελέγξεις το άγχος σου με τους τρόπους που έχεις μάθει και μην συγκεντρώνεσαι πάρα πολύ σε αυτό.
• Δείξε εμπιστοσύνη στην μέχρι τώρα προσπάθεια σου και μπες στον αγώνα για να δώσεις τον καλύτερο σου εαυτό.
• Για να το καταφέρεις, όμως, αυτό πρέπει κάθε μέρα στην προπόνηση να γυμνάζεσαι και να τα δίνεις όλα.
• Τρέξε σαν να μην μπορούσες δευτερόλεπτο γρηγορότερα.
• Αγωνίσου για να νιώσεις στο τέλος ότι τίποτα δεν μπορούσε να γίνει καλύτερα. Μην σκέφτεσαι τη διάκριση. Σκέψου και συγκεντρώσου στην προσπάθεια, στην επιμονή, στην υπέρβαση…
*Το παρόν περιστατικό αποτελεί αληθινή ιστορία σε αγώνα εθνικού πρωταθλήματος.
Δημοσίευση στο Runner 104, της Φρόσως Πατσού, M.Sc. Ψυχολόγου-Αθλητικής Ψυχολόγου, Επιστημονικής Συνεργάτιδας Εθνικής Ομάδας Στίβου
