Ένας στους δέκα, περίπου, Έλληνες πάσχει από διαβήτη. Ανάμεσά τους και αρκετοί δρομείς, οι οποίοι έχουν ανακαλύψει τη σημαντική βοήθεια που προσφέρει η άσκηση στην αντιμετώπισή του. Πρόκειται για μία συχνή διαταραχή του μεταβολισμού που αυξάνει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, γεγονός που μπορεί να έχει οδυνηρές συνέπειες στον ανθρώπινο οργανισμό. Το ευχάριστο είναι ότι ο διαβήτης δεν είναι ανίκητος. Έχοντας ως σύμμαχο την άσκηση και ιδιαίτερα την αερόβια μορφή της, όπως δηλαδή είναι το ελεύθερο τρέξιμο και σε συνδυασμό πάντα με μία προσεγμένη διατροφή και βέβαια τις συμβουλές των ιατρών, μπορεί κανείς να εξασφαλίσει μία υγιή και ποιοτική διαβίωση. Ο Γιάννης Μπίρης, γενικός χειρουργός και η αθλητική διατροφολόγος Ειρήνη Μπαμπαρούτση, αναλαμβάνουν να μας ενημερώσουν σχετικά με όσα θα πρέπει όλοι να γνωρίζουμε, εξηγώντας τους λόγους που τον δημιουργούν αλλά και το γιατί η άσκηση μπορεί να βοηθήσει ουσιαστικά στην αντιμετώπισή του διαβήτη. Τέλος, ένας δρομέας, ο Μανώλης Καπιζιώνης, ο οποίος βρήκε στο τρέξιμο τον τρόπο διαφύλαξης της υγείας του, μας αφηγείται πώς νίκησε τον διαβήτη τρέχοντας… μαραθώνιο.
Τι ακριβώς είναι ο σακχαρώδης διαβήτης
Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μια αρκετά συχνή διαταραχή του μεταβολισμού, μία πάθηση που χαρακτηρίζεται από αυξημένα επίπεδα γλυκόζης (σακχάρου) στο αίμα. Στη χώρα μας υπολογίζεται ότι υπάρχουν περίπου 900.000 διαβητικοί. Το εντυπωσιακό όμως είναι ότι περίπου οι μισοί είναι χωρίς αγωγή και μόνο οι 250.000 είναι ρυθμισμένοι. Τα κυριότερα συμπτώματα στα αρχικά στάδια του διαβήτη είναι η δίψα, η πολυουρία, η πείνα που οδηγεί σε πολυφαγία, η ανεξήγητη απώλεια βάρους, η ξηροδερμία και η φαγούρα, η ασυνήθιστη κούραση κ.α., ενώ σαν ομάδες υψηλότερου κινδύνου εμφανίζονται οι υπέρβαροι, όσοι δεν ασκούνται συχνά αλλά και αυτοί που έχουν κάποιο διαβητικό συγγενή εξ αίματος.
Παραγωγή ενέργειας και διαβήτης
Η παραγωγή ενέργειας στον οργανισμό απαιτεί κυρίως την πρόσληψη με τη διατροφή υδατανθράκων, λιπών και πρωτεϊνών καθώς και βιταμινών, ιχνοστοιχείων και μετάλλων.
Στο πεπτικό σύστημα οι υδατάνθρακες των τροφών μετατρέπονται σε γλυκόζη. Ο οργανισμός μας έχει την ικανότητα, σχεδόν όλες τις τροφές που καταναλώνουμε, να τις μετατρέπει σε γλυκόζη, η οποία είναι η βασική πηγή ενέργειας για τα κύτταρα. Αυτή μεταφέρεται με το αίμα και φθάνει στους ιστούς για την παραγωγή ενέργειας. Κλειδί για την «είσοδο» της γλυκόζης στο κύτταρο, και φυσικά για την παραγωγή ενέργειας από αυτό, είναι η ινσουλίνη. Αυτή είναι μια ορμόνη που παράγεται από την ενδοκρινή μοίρα του παγκρέατος και κυκλοφορεί στο αίμα ρυθμίζοντας την πρόσληψη της γλυκόζης από τα κύτταρα. Όταν όμως σε αυτό το σύστημα της ινσουλίνης κάτι δεν πηγαίνει καλά, η γλυκόζη που κυκλοφορεί στο αίμα δεν μπορεί να μπει στο κύτταρο για την παραγωγή ενέργειας και παραμένει στον εξωκυττάριο χώρο και στο αίμα. Αυτός είναι και ο λόγος που βρίσκεται σε υψηλές τιμές στις εξετάσεις αίματος. Αυτή η πάθηση ονομάζεται σακχαρώδης διαβήτης ενώ οι λόγοι αυτής της διαταραχής μπορεί να είναι:
α. ανεπάρκεια στην έκκριση της ινσουλίνης ή
β. μειωμένη αποτελεσματικότητα της ινσουλίνης που παράγει ο οργανισμός.
Οι δύο τύποι
Ο σακχαρώδης διαβήτης διακρίνεται κυρίως σε δύο τύπους:
α) Διαβήτης τύπου 1, στον οποίο το πάγκρεας δεν παράγει καθόλου ινσουλίνη. Σχεδόν πάντοτε αφορά παιδιά και νέους ενήλικες. Η θεραπεία με ινσουλίνη είναι απαραίτητη για τη σωστή πρόσληψη της γλυκόζης από τα κύτταρα και τη διατήρηση του σακχάρου στα φυσιολογικά επίπεδα.
β) Διαβήτης τύπου 2, στον οποίο το πάγκρεας παράγει μεν ινσουλίνη, αλλά όχι τόση όση χρειάζεται ο οργανισμός ή η ινσουλίνη που παράγεται δεν λειτουργεί αποτελεσματικά (ινσουλινοαντοχή). Αυτός είναι και ο συνηθέστερος τύπος διαβήτη και εμφανίζεται συχνότερα σε ενήλικες και κυρίως σε υπέρβαρα άτομα. Φαίνεται ότι η παχυσαρκία ευνοεί την ανάπτυξη ινσουλινοαντοχής πιθανόν λόγω της παραγωγής από τον λιπώδη ιστό ουσιών που ελαττώνουν την ευαισθησία των κυττάρων στην ινσουλίνη. Άλλοι προδιαθεσικοί παράγοντες για την εμφάνιση διαβήτη είναι η ηλικία και το οικογενειακό ιστορικό. Η θεραπεία αυτού του τύπου διαβήτη, αρχικά στηρίζεται στην υγιεινή διατροφή και στη σωματική άσκηση. Αργότερα στη θεραπευτική αγωγή μπαίνουν τα αντιδιαβητικά φάρμακα και όταν σε κάποια στιγμή αυτά είναι αναποτελεσματικά ο διαβητολόγος θα συστήσει την ινσουλίνη.
Άλλοι τύποι διαβήτη είναι ο διαβήτης της κύησης, ο δευτεροπαθής διαβήτης που μπορεί να είναι αποτέλεσμα νοσημάτων ή λήψης φαρμάκων καθώς και ο λανθάνων αυτοάνοσος διαβήτης των ενηλίκων.
Το «κλειδί»
Η γνώση της δράσης και του ρόλου της ινσουλίνης είναι απαραίτητη για όλους τους αθλούμενους. Όπως είδαμε η απαραίτητη ενέργεια για την κίνηση και την άσκηση προέρχεται από τη γλυκόζη που εισέρχεται στο κύτταρο με τη μεσολάβηση της ινσουλίνης.
Δηλαδή η ινσουλίνη είναι το κλειδί που ανοίγει την πόρτα του κυττάρου για να περάσει μέσα σε αυτό η γλυκόζη που θα «καεί» και θα προσφέρει σε αυτό την απαραίτητη ενέργεια. Η ανεπάρκεια ή η μειωμένη αποτελεσματικότητα της ινσουλίνης προκαλεί φυσικά ελαττωμένη είσοδο στα κύτταρα γλυκόζης και ελαττωμένη παραγωγή ενέργειας.
Το «μυστικό» της άσκησης
Στην άσκηση όμως, το μυϊκό κύτταρο αποκτά μεγαλύτερη ευαισθησία στην ινσουλίνη. Έτσι, στη διάρκεια της άσκησης με την ίδια ποσότητα ινσουλίνης στο αίμα εισέρχεται μεγαλύτερη ποσότητα γλυκόζης στο μυϊκό κύτταρο και έτσι αντιμετωπίζονται οι αυξημένες ενεργειακές ανάγκες. Αυτή η μαζική είσοδος και κατανάλωση της γλυκόζης στο μυϊκό κύτταρο έχει βέβαια σα συνέπεια την πτώση της τιμής της (σακχάρου) στο αίμα. Ο εγκέφαλος αλλά και η καρδιά, ως κύρια ζωτικά όργανα, χρειάζονται μια σταθερή τροφοδοσία με γλυκόζη.
Έτσι, η πτώση αυτή της γλυκόζης του αίματος που προκαλείται από την άσκηση ανιχνεύεται διαρκώς από τον εγκέφαλο και όταν είναι έντονη δημιοργούνται τα συμπτώματα της υπογλυκαιμίας. Έχει υπολογιστεί ότι για κάθε λεπτό άσκησης η γλυκόζη του αίματος πέφτει κατά 2 mg. Εύκολα λοιπόν καταλήγει κανείς στο συμπέρασμα ότι η ελεγχόμενη συστηματική άσκηση προκαλεί εκτός από την καταπολέμηση της παχυσαρκίας και πτώση της γλυκόζης (σακχάρου) του αίματος. Τα τελευταία χρόνια έχουν διεξαχθεί αρκετές έρευνες που έχουν δημοσιευθεί σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά που εμφανίζουν αυτήν τη συσχέτιση και δείχνουν σε ποιό βαθμό μπορεί η άσκηση να ενεργοποιήσει την απορρόφηση της γλυκόζης από τα κύτταρα ακόμα κι όταν είναι χαμηλής έντασης, όπως στο περπάτημα.
Και σε επίπεδο πρόληψης όμως, τα ευρήματα των ερευνών είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά αφού καταδεικνύουν χαμηλότερο ρίσκο ανάπτυξης διαβήτη σε άτομα που έχουν καλό επίπεδο φυσικής κατάστασης σε σύγκριση με αυτά που ακολουθούν έναν καθιστικό τρόπο ζωής.
Σακχαρώδης διαβήτης και άσκηση
Στον διαβήτη τύπου 1 τα πράγματα σε σχέση με την άσκηση είναι σχετικά απλά. Ο αθλητής έχει αποδεχθεί και έχει εξοικειωθεί, συνήθως από πολύ μικρή ηλικία, με την ανεπάρκεια της ινσουλίνης και έχει «εκπαιδευτεί» τόσο ώστε να μπορεί να αντιμετωπίζει την κατανάλωση της γλυκόζης από τον οργανισμό του σε όλες της συνθήκες (ηρεμίας αλλά και εντατικής άσκησης) προσαρμόζοντας στις δραστηριότητές του τις μονάδες ινσουλίνης που πρέπει να παίρνει. Όμως και στον διαβήτη τύπου 2 η προπόνηση θα φέρει την εξοικείωση με τις ανάγκες του αθλητή. Οι οδηγίες και η καλή συνεργασία με το διαβητολόγο είναι βέβαια απαραίτητη.
Πρέπει να υπάρχει πάντα πάνω στον αθλητή σε εμφανές σημείο, ένα καρτελάκι που να πληροφορεί ότι είναι διαβητικός καθώς επίσης και δισκία ζάχαρης ή κάποιος χυμός για την αντιμετώπιση μιας πιθανής υπογλυκαιμίας.
Αν κάποιος δίπλα σας λιποθυμήσει ή έχει τάσεις λιποθυμίας κατά τη διάρκεια ενός μαραθωνίου ή ενός αγώνα δρόμου, φροντίστε να ελέγξετε αν έχει κάποιο καρτελάκι πάνω του όπου αναφέρει ότι είναι διαβητικός ή αν το έχει σημειώσει πίσω από τον αριθμό του (bib number). Αν διαπιστώσετε κάτι τέτοιο προσπαθήστε να του δώσετε άμεσα να καταναλώσει είτε κάποιο χυμό είτε κάποιο υδατανθρακούχο ποτό.
Σαν γενικό συμπέρασμα θα προτείναμε σε όλους τους διαβητικούς να γυμνάζονται αφού η σωματική άσκηση είναι ένας σοβαρός παράγοντας ελέγχου του σακχάρου του αίματος αλλά και των επιπλοκών του διαβήτη.
του Γιάννη Μπίρη, Γενικού Χειρουργού
Δημοσίευση: RUNNER 58
