Είναι μία από τις παθήσεις που συνδέεται περισσότερο με τα μαθητικά μας χρόνια. Η σκολίωση αποτελεί μία μορφή σωματικής αλλοίωσης και συνήθως γίνεται αντιληπτή από τις μικρές ηλικίες. Πώς, όμως, μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα της ζωής; Μπορεί το τρέξιμο ή οποιαδήποτε μορφή άσκησης να την επιδεινώσει και πώς μπορεί κάποιος να προφυλαχτεί; Ο ορθοπεδικός Νίκος Μαρκέας θέτει το πρόβλημα στη σωστή του διάσταση και δίνει απαντήσεις στα παρακάτω ερωτήματα.
Ο ορισμός
Παρά τις παρωχημένες προκαταλήψεις και τη λανθασμένη αντίληψη, υπάρχει σαφής απάντηση. Ο όρος «σκολίωση» προέρχεται από το επίθετο «σκολιός» που υπονοεί αυτόν που εμφανίζει στρέβλωση, δηλαδή κυρτότητα ή λοξότητα. Ο πλήρης προσδιορισμός της παραμόρφωσης αναφέρεται στην πλάγια παρέκκλιση της σπονδυλικής στήλης, όταν συνδυάζεται με περιστροφή των σπονδύλων γύρω από τον άξονά τους.
Τα είδη
Με βάση τον παραπάνω ορισμό, η σκολίωση διαχωρίζεται σε δύο κατηγορίες: στην αληθινή παθολογική σκολίωση και στη σκολιωτική συμπεριφορά του κορμού όταν αγωνίζεται να αντισταθμίσει άλλες καταστάσεις.
Η πρώτη περίπτωση αναφέρεται στην οργανική σκολίωση που αφορά την αληθινή δυσμορφία της σπονδυλικής στήλης, η οποία και θα μας αποσχολήσει στο παρόν άρθρο.
Η άλλη περίπτωση αναφέρεται στη λειτουργική σκολίωση που εκδηλώνεται προσωρινά, μόνο όταν το σώμα υφίσταται κάποια επιβάρυνση.
Από πού προέρχεται
Ένας μεγάλος αριθμός περιπτώσεων που αντιπροσωπεύουν την ιδιοπαθή σκολίωση της τάξης του 80-90%, είναι άγνωστης και ανεξακρίβωτης αιτιολογίας καθως τόσο η κλινική εξέταση όσο και οι διάφορες απεικονιστικές μέθοδοι αδυνατούν να απομονώσουν μια συγκεκριμένη παθογενετική αιτία.
Ωστόσο, πιστεύεται ότι στην πρόκληση των σκολιώσεων αυτού του τύπου παίζουν ρόλο η κληρονομικότητα, οι διατροφικές συνήθειες, διαταραχές του μεταβολισμού, ενδοκρινοπάθειες, ετερόπλευρες μυοπάθειες και άλλοι πιο σπάνιοι παράγοντες.
Οι υπόλοιπες περιπτώσεις που αντιπροσωπεύουν μορφές σκολίωσης αναγνωρίσιμης αιτιολογίας και αφορούν το 10-20% του συνόλου. Αποδίδονται σε τραυματικά αίτια, σε νευρολογικές παθήσεις, ή σε παθήσεις του μυοσκελετικού συστήματος. Η ανισοσκελία, για παράδειγμα, προκαλεί σκολιωτική παραμόρφωση στην προσπάθεια του κορμού να βαδίσει χωρίς να χωλαίνει. Σε παρόμοια παθογένεια οδηγεί η πολιομυελίτιδα, εξ αιτίας της ατροφίας και της ελλιπούς ανάπτυξης του ενός σκέλους. Ακόμα διάφορες ανωμαλίες στη διάπλαση της σπονδυλικής στήλης, ετερόπλευρες μυϊκές συσπάσεις, ή παρέσεις των σπονδυλικών μυών, μπορούν επίσης να καταλήξουν στην εμφάνιση σοβαρών σκολιωτικών κυρτωμάτων.
Αντιμετώπιση
Η χρήση του καταλληλότερου τρόπου θεραπείας της σκολίωσης εξαρτάται αποκλειστικά από τη σοβαρότητά της.
Στις βαρύτερες μορφές με σοβαρά λειτουργικά προβλήματα, η λύση είναι μόνο χειρουργική. Παρόλο, όμως, που υπάρχουν πολλές εγχειρητικές τεχνικές, όλες περιλαμβάνουν την τοποθέτηση μεταλλικών υλικών τα οποία διορθώνουν τη θέση των σπονδύλων και τους συγκρατούν. Οι επεμβάσεις αυτές θεωρούνται σοβαρές γιατί εμπεριέχουν κινδύνους και επειδή απαιτούν τη συντονισμένη δράση Ορθοπεδικών, Νευροχειρουργών και Αναισθησιολόγου. Βέβαια, με την τεχνογνωσία που έχει αποκτηθεί τα τελευταία χρόνια σε εξειδικευμένα κέντρα, η μετεγχειρητική πορεία εξελίσσεται απρόσκοπτα και τα απώτερα αποτελέσματα κρίνονται εξαιρετικά.
Στις ελαφρές σκολιώσεις, τώρα, αλλά και στην προεγχειρητική περίοδο βαρύτερων μορφών, χρησιμοποιούνται ορθοπεδικοί κηδεμόνες από θερμοπλαστικό υλικό. Η φιλοσοφία της κατασκευής τους στηρίζεται στην υποκίνηση του ασθενούς να διορθώσει ο ίδιος ενεργητικά την παραμόρφωση στην πλάτη του, καθόσον οι κηδεμόνες διεγείρουν σε επιμήκυνση τη σπονδυλική στήλη και ασκούν αντιστροφική πίεση σε κάθε ύβο ξεχωριστά. Σε παλιότερες εποχές χρησιμοποιούνταν κηδεμόνες από γύψο, κατηγορήθηκαν όμως για μειωμένη ανοχή και για τη δημιουργία μυϊκής ατροφίας και ερεθισμού στο δέρμα.
Σε μικρού βαθμού σκολίωση και σε συνδυασμό με τις άλλες θεραπευτικές μεθόδους, η φυσικοθεραπεία μπορεί να παίξει ουσιαστικό ρόλο. Η προσοχή επικεντρώνεται κυρίως σε ασκήσεις ενδυνάμωσης των ραχιαίων και των κοιλιακών μυών και σε ασκήσεις ενεργητικής επιμήκυνσης του κορμού και ενίσχυσης της ελαστικότητάς του. Επίσης, εφαρμόζονται με επιτυχία οι παθητικές έλξεις του κορμού, οι μαλάξεις εκεί όπου παρατηρούνται μυϊκές συσπάσεις ή μυϊκές ατροφίες, η ηλεκτροθεραπεία, οι διαθερμίες, οι υπέρηχοι και τα δινόλουτρα.
Παρά την ευεργετική δράση τους στις ελαφρές μορφές, η εφαρμογή των ασκήσεων στις βαριές παραμορφώσεις φαίνεται να μην ωφελεί ουσιαστικά, εκτός από τη διατήρηση μιας εύκαμπτης σπονδυλικής στήλης που θα μπορέσει προφανώς να δεχθεί τα πλεονεκτήματα του κηδεμόνα η χρήση του οποίου κρίνεται απαραίτητη κατά τη διάρκεια όλης αυτής της διορθωτικής διαδικασίας.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα κακής αντιμετώπισης των παραπάνω είναι αυτό μίας νεαρής Ολυμπιονίκου στη ρυθμική γυμναστική η οποία δεν φόρεσε ποτέ κηδεμόνα.
Το βεβαρημένο πρόγραμμα της Ολυμπιακής προετοιμασίας κράτησε 5 συναπτά χρόνια. Οι ειδικές και αναρίθμητες ασκήσεις ευλυγισίας και ενδυνάμωσης των μυών του κορμού που αποτελούσαν το αντικείμενο της προετοιμασίας, φάνηκε εκ των υστέρων ότι δεν ωφέλησαν. Έτσι η αρχική σκολίωση, έμεινε ουσιαστικά χωρίς αντιμετώπιση, εξελίχθηκε σημαντικά με το χρόνο και προκάλεσε προοδευτικά ενοχλήσεις.
Ο ρόλος της άσκησης
Στην προσπάθεια να εξακριβωθεί η πιθανή σχέση ανάμεσα στη σκολίωση και την άσκηση γενικότερα, πραγματοποιήθηκε προσφάτως μια μελέτη από το Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης. Σε αυτή συμμετείχαν 425 παιδιά και των δύο φύλων, αθλητές και μη, ηλικίας 12-15 ετών. Και οι δυο ομάδες που συμμετείχαν στην έρευνα, συμπλήρωσαν ένα λεπτομερές ερωτηματολόγιο που αφορούσε προσωπικά, σωματομετρικά και δευτερογενή χαρακτηριστικά, ατομικό και οικογενειακό ιστορικό, το είδος της άσκησης και τις καθημερινές διατροφικές συνήθειες.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι δεν υπήρχαν διαφορές στην επίπτωση της σκολίωσης μεταξύ των αθλητών και των μη αθλητών, τόσο στα αγόρια όσο και στα κορίτσια. Η άσκηση, λοιπόν, είναι απαραίτητη για τη σωστή και αρμονική ανάπτυξη του μυϊκού συστήματος, αλλά δεν φαίνεται να συμμετέχει στη γέννηση και στην εξέλιξη του σκολιωτικού κυρτώματος.
Σκολίωση και τρέξιμο
Παρόλο που η σκολίωση είναι το αποτέλεσμα σκελετικής παραμόρφωσης δεν επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα του τρεξίματος. Βέβαια, όπως συμβαίνει σε όλα τα ιατρικά θέματα, καλό είναι να την παρακολουθείτε ώστε να την αντιμετωπίσετε έγκαιρα σε περίπτωση κακής εξέλιξής της.
Η έγκαιρη πρόληψη
Κάθε χρόνο, αναπτύσσονται σε διάφορα μέρη της χώρας, προγράμματα προληπτικής εξέτασης των παιδιών της σχολικής ηλικίας (τα περίφημα school screenings) για την επισήμανση παραμορφώσεων της σπονδυλικής στήλης. Η έγκαιρη διάγνωση προδικάζει την πρώιμη αντιμετώπιση και, φυσικά, την πιο αισιόδοξη πρόγνωση.
Δημοσίευση στο Runner 64, του Νίκου Μαρκέα, Ορθοπεδικού Χειρουργού
