Ένας αγώνας δρόμου εκτός από δοκιμασία σώματος και ψυχής είναι και μια δοκιμασία σκέψης. Όλοι λίγο πολύ έχουν συλλάβει τον εαυτό τους να κάνει άσχετες σκέψεις κατά τη διάρκεια ενός αγώνα αλλά έχουν βιώσει και στιγμές απόλυτης συγκέντρωσης. Ο Γιάννης Ζαρώτης, ψυχολόγος και αθλητικός ψυχολόγος, εξηγεί τα είδη των σκέψεων στη διάρκεια ενός αγώνα αλλά και τι είναι καλύτερο για τον καθένα.
Μαραθώνιος και μεγάλες αποστάσεις: Τι είναι ωφέλιμο να σκέφτεται κανείς;
Οι αθλητές των μεγάλων αποστάσεων και ειδικότερα οι αθλητές του μαραθωνίου συνδέουν την επιτυχία τους στον αγώνα με τις σκέψεις που επιλέγουν να υιοθετούν κατά τη διάρκειά του. Οι σκέψεις τους χαρακτηρίζονται ως ωφέλιμες ή μη, ανάλογα με τα συναισθήματα που δημιουργούν και τη συμπεριφορά στην οποία τελικά οδηγούν. Πολλοί αθλητές επιλέγουν να μη σκέφτονται κάτι κατά τη διάρκεια του αγώνα, ώστε να μην παράγουν συναίσθημα, το οποίο επιδρά στην φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού. Σε αντίθετη περίπτωση, η γνωστική λειτουργία είναι για κάποιους αθλητές απαραίτητη για να «εμβολιάζουν» με κίνητρο τον εαυτό τους σε όλη τη διάρκεια του αγώνα. Με βάση τη σκέψη που επιλέγουν να πραγματοποιούν οι αθλητές μεγάλων αποστάσεων χωρίζονται ως προς το στυλ σε «συνδετικοί» και «αποσυνδετικοί». Οι δύο όροι προκύπτουν από τα δύο διαφορετικά στυλ προσοχής, το συνδετικό και το αποσυνδετικό.
Το «συνδετικό» στυλ προσοχής αναφέρεται στον αγώνα και την εμφάνιση αυτή καθεαυτή. Την ώρα του αγώνα, ο αθλητής παρακολουθεί και δίνει σημασία στα σωματικά ερεθίσματα, όπως είναι ο ρυθμός αναπνοής του ή ο μυϊκός πόνος.
Οι «συνδετικές» σκέψεις περιλαμβάνουν επίσης εσωτερικές εντολές ή οδηγίες όπως «ανέβασε το ρυθμό σου» ή και «κατέβασε τους ώμους σου». Ένας αθλητής με αποσυνδετικό στυλ προσοχής είναι πιθανό να λαμβάνει υπόψη του την παρούσα συναισθηματική του κατάσταση και να κάνει σκέψεις όπως «αισθάνομαι πολύ γρήγορος σήμερα» ή «είμαι σε πολύ καλή κατάσταση». Στο ίδιο στυλ προσοχής, ο αθλητής δίνει μεγάλη σημασία στο ρυθμό και το τέμπο που υιοθετεί, κρατώντας το σταθερό ή αλλάζοντάς το με βάση την εξέλιξη του αγώνα. Σε γενικές γραμμές, οι «συνδετικοί» αθλητές σκέφτονται σχεδόν αποκλειστικά τον αγώνα και την προσπάθειά τους.
Στο αποσυνδετικό στυλ προσοχής, οι αθλητές σκέφτονται πράγματα άσχετα με τον αγώνα και προσπαθούν να επιτύχουν διάσπαση της προσοχής τους από το έργο που εκτελούν. Είναι πιθανό να σκέφτονται γεγονότα του παρελθόντος ή και καταστάσεις και σχεδιασμούς που αφορούν στο μέλλον τους. Παράλληλα, μπορεί να εστιάζουν την προσοχή τους στο περιβάλλον του αγώνα, να παρακολουθούν τους θεατές, να προσπαθούν να ακούνε τους γύρω τους. Αναφέρεται η περίπτωση ενός μαραθωνοδρόμου με αποσυνδετικό στυλ προσοχής, ο οποίος περιέγραφε ότι κατά τη διάρκεια του αγώνα έχτιζε στο μυαλό του ένα σπίτι, με την προσοχή του να στρέφεται και να υπολογίζει και την παραμικρή λεπτομέρεια. Με τον τρόπο
αυτό απέφευγε την αίσθηση της κούρασης και το δυσάρεστο συναίσθημα που προέκυπτε από την καταπόνηση.
Τα υπέρ και τα κατά
Το κάθε στυλ προσοχής έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα και είναι ωφέλιμο για τον αθλητή που το υιοθετεί. Στο συνδετικό στυλ προσοχής, όπου η σκέψη βρίσκεται διαρκώς στην απόδοση μέσα στον αγώνα και τη λειτουργία του σώματος, είναι πιο εύκολο ο αθλητής να νιώσει την κόπωση και το δυσάρεστο συνοδευτικό συναίσθημα. Το έντονο αίσθημα της κόπωσης μεταφράζεται πολλές φορές σε συναίσθημα άρνησης και απόσυρσης από τη συνέχεια. Από την άλλη πλευρά, το αρνητικό στοιχείο στο αποσυνδετικό στυλ προσοχής είναι ότι, ο αθλητής μη δίνοντας σημασία στα ερεθίσματα που «στέλνει» το σώμα του αλλά σε άσχετα με τον αγώνα στοιχεία, είναι πιθανό να απολέσει τον έλεγχο του ρυθμού του.
Η ώρα της επιλογής
Από τα δύο στυλ προσοχής κατά τη διάρκεια αγώνα, δεν υποστηρίζεται κάποιο ως το ενδεδειγμένο ή το περισσότερο καλό. Το κάθε στυλ υιοθετείται από εκείνον για τον οποίο λειτουργεί προς όφελός του. Έρευνες σε αθλητές μαραθωνίου έδειξαν ότι οι περισσότερο επιτυχημένοι από τους αθλητές χρησιμοποιούσαν το συνδετικό στυλ προσοχής, θέλοντας να έχουν απόλυτη γνώση και συναίσθηση της αγωνιστικής διαδικασίας. Θεωρούσαν ότι η συνεχής επικοινωνία με το σώμα, την αναπνοή, το ρυθμό τους, εξασφαλίζει καλύτερη προσαρμογή και εκτίμηση της κατάστασης. Η απόλυτη επιτυχία σε αυτό το επίπεδο συνδέεται με την απόλυτη επίγνωση και έλεγχο του αγώνα. Το συνδετικό στυλ προσοχής φαίνεται στις έρευνες να χρησιμοποιείται ιδιαίτερα στην προπόνηση, όπου ο αθλητής προσπαθώντας να γνωρίσει τα όριά του, «στρέφεται» προς τον εαυτό του και προτιμάται περισσότερο από τους άνδρες αθλητές καθώς οι γυναίκες επιλέγουν κυρίως το αποσυνδετικό στυλ προσοχής. Σε μια έρευνα, στην οποία έγινε προσπάθεια να συγκεντρωθούν τα αποτελέσματα αρκετών μελετών που αφορούσαν στο θέμα της επιλογής του στυλ προσοχής, φάνηκε ότι το συνδετικό στυλ προσοχής σχετίζεται με ταχύτερο αποτέλεσμα στον αγώνα ενώ το αποσυνδετικό με μεγαλύτερη αντοχή. Παράλληλα, το αποσυνδετικό στυλ προσοχής δεν έδειξε να έχει σχέση με τραυματισμούς, αντίθετα με το συνδετικό, στο οποίο παρατηρούνται περισσότεροι τραυματισμοί. Συνοψίζοντας αναφορικά στις σκέψεις των αθλητών, σαφής απάντηση για το ενδεδειγμένο στυλ προσοχής δεν υπάρχει και ερευνητικά δεν έχει δειχθεί κάτι προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση αποκλειστικά. Υπάρχουν αθλητές οι οποίοι εναλλάσσονται κατά τη διάρκεια του αγώνα μεταξύ των δύο καταστάσεων σκέψης. Υψηλού επιπέδου αθλητές υποστήριξαν ότι η επιτυχία σε μαραθώνιους αγώνες, όπου ο οργανισμός εξωθείται στα άκρα και η οικονομία δυνάμεων και ενέργειας είναι κριτικής σημασίας, το συνδετικό στυλ είναι ίσως το πιο ωφέλιμο.
του Γιάννη Ζαρώτη, Ψυχολόγου – Αθλητικού Ψυχολόγου
RUNNER 45
