Οι γαστρεντερικές διαταραχές είναι συχνές στους αθλητές. Υπολογίζονται σε 60% τα ποσοστά εμφάνισης προβλημάτων από το πεπτικό σύστημα στο σύνολο των πρωταθλητών δρομέων. Το είδος των προβλημάτων αυτών σχετίζεται με τη φυσική κατάσταση του αθλητή, την ένταση της προσπάθειας και διάφορες λειτουργικές ιδιαιτερότητες.
Οι συχνότερες ενοχλήσεις είναι η ναυτία και οι εμετοί. Φαίνεται πως εμφανίζονται κυρίως στους αθλητές όταν τείνουν να ξεπεράσουν τα ατομικά τους όρια. Αλλά πάσχουν συνήθως κι εκείνοι που υποφέρουν από διαρκές άγχος, θερμική νόσο, υπογλυκαιμία κ.ά. Στις γυναίκες δρομείς η ναυτία και οι εμετοί μπορεί να σημαίνουν τα πρόδρομα συμπτώματα μιας εγκυμοσύνης. Εάν δεν υπάρχουν άλλα πιθανά αίτια, η αντιμετώπιση απαιτεί μόνο ανάπαυση και ενυδάτωση. Αν μάλιστα ο δρομέας αδυνατεί να πιει υγρά, θεωρείται σκόπιμο να χορηγηθούν ενδοφλεβίως. Σε σπάνιες περιπτώσεις μπορούμε να καταφύγουμε και στα αντιεμετικά φάρμακα.
Επιστημονικές εργασίες έχουν αποδείξει πως η υπερβολική άσκηση μπορεί να οδηγήσει σε γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, δηλαδή σε επιστροφή της τροφής από το στομάχι στον οισοφάγο. Το κολύμπι και το τρέξιμο ευθύνονται κυρίως για τη χαλάρωση του οισοφαγικού σφιγκτήρα, γεγονός που επιτρέπει την παλινδρόμηση. Αν και δεν υπάρχει επιστημονική ερμηνεία αυτού του φαινομένου, έχει γίνει αποδεκτή η θεραπευτική αντιμετώπιση αθλητών με γαστρεντερικά ενοχλήματα μετά από άσκηση (ρεψίματα, καούρες, αναγωγές τροφής) χωρίς τη διενέργεια διαγνωστικών εξετάσεων.
Η αντιμετώπιση απαιτεί τη λήψη μέτρων για την αποφυγή των ενοχλημάτων. Ο αθλητής οφείλει να προσλαμβάνει την τροφή αρκετές ώρες πριν την προπόνηση ή τον αγώνα. Πρέπει να αποφεύγει τις τροφές που παραμένουν συνήθως πολλές ώρες μέσα στο στομάχι, όπως εκείνες που περιέχουν λίπος. Μπορεί επίσης, προληπτικά, να χρησιμοποιήσει αντιόξινα φάρμακα και, κατά προτίμηση, εκείνα που δεν έχουν μαγνήσιο. Αν, παρ’ όλα αυτά, τα μέτρα αυτά δεν αποδώσουν το προσδοκώμενο αποτέλεσμα, τότε ο γιατρός καλείται να δώσει τη λύση. Φάρμακα, όπως οι αναστολείς Η2 και οι αναστολείς της αντλίας πρωτονίων, μπορεί να αποδειχθούν χρήσιμα σε χρόνιες περιπτώσεις. Εξυπακούεται πως άτομα με ενοχλήσεις που επιμένουν, ή σταδιακά χειροτερεύουν, πρέπει ν’ αντιμετωπίζονται με σκεπτικισμό.
Ασθενείς με δυσφαγία και προοδευτική απώλεια βάρους χρειάζονται οπωσδήποτε ιδιαίτερη προσοχή και πρέπει να υποβάλλονται σε πολλές διαγνωστικές εξετάσεις που απαιτούν συνήθως την παραμονή τους σε νοσοκομείο.
Σε δρομείς μεγάλων αποστάσεων οι κράμπες και οι ακατάπαυστες διαρροϊκές κενώσεις είναι μια δραματική εμπειρία. Υποστηρίζεται πως οι επαναλαμβανόμενες κρούσεις του πέλματος, στη διάρκεια παρατεταμένου τρεξίματος, μπορεί να είναι υπεύθυνες για την έντονη κινητοποίηση του παχέος εντέρου.
Αυτή η κατάσταση ονομάζεται, στην ιατρική ορολογία, «διάρροια των δρομέων» και φαίνεται να σχετίζεται άμεσα με την ένταση της αγωνιστικής προσπάθειας. Η αρχική θεραπεία έγκειται μόνο σε διατροφικές προσαρμογές και, κυρίως, σε αποφυγή λήψης τροφής πλούσιας σε λακτόζη και φρουκτόζη. Καλό μέτρο προφύλαξης είναι επίσης η λήψη αντιδιαρροϊκού φαρμάκου τουλάχιστον μια ώρα πριν την προπόνηση ή τον αγώνα. Προσοχή όμως: σε περιπτώσεις που επιμένουν πρέπει να αποκλειστούν σοβαρές παθήσεις, όπως η λοίμωξη του εντέρου, η σπαστική κολίτιδα, διάφορα σύνδρομα δυσαπορρόφησης και ο καρκίνος.
Στο τρέξιμο είναι συχνές οι λεγόμενες «σουβλιές στην κοιλιά». Όλοι σχεδόν οι δρομείς, τόσο οι αρχάριοι όσο και οι πεπειραμένοι, έχουν κάποτε αντιμετωπίσει την τραυματική αυτή εμπειρία που εμφανίζεται αιφνίδια, χωρίς προειδοποίηση και προκαλεί τρόμο. Ο πόνος είναι συνήθως στη δεξιά πλευρά της κοιλιάς, αλλά παρουσιάζεται συχνά στο δεξιό ώμο. Ενοχοποιητικοί παράγοντες θεωρούνται η ελλιπής άσκηση, η αδυναμία των κοιλιακών μυών, η χαμηλή θερμοκρασία, η υπερδιέγερση του αθλητή, η απουσία προθέρμανσης και η λήψη τροφής και υγρών λίγη ώρα πριν την άσκηση.
Οι σουβλιές αυτές προέρχονται από το διάφραγμα, το θολωτό μυ που χωρίζει την κοιλιά από το θώρακα. Υπάρχουν σύνδεσμοι, που συνδέουν το διάφραγμα με το στομάχι, το ήπαρ και το σπλήνα. Η αναπήδησή τους κατά το τρέξιμο προκαλεί τάση στο μυ, που οδηγεί σε σπασμό και πόνο.
Άλλοτε, οι σουβλιές αποδίδονται σε ατελή άδειασμα του στομάχου από το περιεχόμενό του.
Στην περίπτωση αυτή, ο μυς δέχεται πιέσεις αφ’ ενός από το γεμάτο στομάχι και αφ’ ετέρου από τους αεροπληθείς πνεύμονες. Η ελάττωση της αιμάτωσής του, και η ανοξία που ακολουθεί, οδηγούν σε σπασμό και πόνο. Άλλοτε πάλι, ενοχοποιούνται η παγίδευση αέρα στο παχύ έντερο και η θλάση του ήπατος ή του σπλήνα.
Για την πρόληψη των πόνων στην κοιλιά οι δρομείς οφείλουν να αποφεύγουν την άσκηση αμέσως μετά το κύριο γεύμα. Η άμεση αντιμετώπιση απαιτεί τη διακοπή του τρεξίματος ή τη συνέχισή του με δυνατές εκπνοές μέσα από σφιγμένα χείλη ή με βαθιές και κανονικές αναπνοές. Αν ο πόνος επιμένει, ο δρομέας πρέπει να ξαπλώσει ανάσκελα με τα χέρια ανασηκωμένα πάνω από το κεφάλι και τα πόδια ψηλά, ή με την αντίθετη στάση, δηλαδή με κάμψη του θώρακα προς τους μηρούς. Αλλά η καλύτερη προστασία ακούει σε μια μόνο πρόταση: το δυνάμωμα των κοιλιακών μυών και η εξοικείωση των δρομέων να αναπνέουν με κοιλιακή (διαφραγματική) αναπνοή.
Η εντερορραγία, δηλαδή η αιμορραγία από τον πεπτικό σωλήνα, ευθύνεται για την άδηλη απώλεια αίματος στο 20% περίπου των μαραθωνοδρόμων και στο 85% των δρομέων υπερμαραθωνίων αποστάσεων. Αυτός είναι ο κύριος λόγος που αυτή η κατάσταση συμβάλλει στη δημιουργία της περίφημης «αθλητικής αναιμίας» και στην απώλεια σιδήρου, επιπλοκών που σχετίζονται με την πτώση των ικανοτήτων και της αγωνιστικής ικανότητας του αθλητή.
Οι μηχανισμοί, που προδιαθέτουν σε εντερορραγία, είναι πολλοί και ποικίλοι:
– Η υποκλοπή αιματικής ροής από το πεπτικό σύστημα προς τους μυς, κατά το τρέξιμο, οδηγεί σε ισχαιμία τα έντερα και σε αιμορραγική βλάβη.
– Η υπερέκκριση γαστρικού υγρού (με το ισχυρό υδροχλωρικό οξύ που περιέχει) δημιουργεί αιμορραγικές εστίες στο γαστρικό βλεννογόνο.
– Η λήψη μη στεροειδών αντιφλεγμονvδών φαρμάκων μπορεί να προκαλέσει αιμορραγική γαστρίτιδα ή εντερική αιμορραγία. Οι δρομείς πρέπει να αποφεύγουν τις ουσίες αυτές για 12-24 ώρες πριν τον αγώνα.
– Ο άμεσος τραυματισμός του βλεννογόνου, εξ αιτίας των δυνάμεων διάτμησης που δέχεται ο πυθμένας του στομάχου από το διάφραγμα στη διάρκεια παρατεταμένου τρεξίματος.
Εάν η εντερορραγία επιμένει περισσότερο από τρεις ημέρες, το γεγονός θα πρέπει να μας ευαισθητοποιήσει. Γιατί άλλες αιτίες μπορεί να απειλούν την υγεία του αθλητή. Παθήσεις που οδηγούν σε παρόμοια συμπτώματα και απαιτούν ιατρική διερεύνηση και πιθανόν χειρουργική επέμβαση είναι οι λοιμώξεις του εντέρου και οι διάφοροι όγκοι.
Δημοσίευση στο Runner νο. 29 του Νίκου Μαρκέα, Χειρουργός Ορθοπεδικός.
