Η λέξη αποτυχία έχει διαφορετικό αντίκτυπο στο συναίσθημά μας και στις μνήμες που έχουμε από σχετικές εμπειρίες. Έτσι, λοιπόν, συχνά θα ακούσετε ανθρώπους να μιλούν για αποτυχημένες προσπάθειές τους, οι οποίες, όμως, τελικά τους έκαναν σοφότερους και δυνατότερους, αλλά κι άλλους που καταρρακώθηκαν μετά από μια αποτυχία και αισθάνθηκαν είτε ότι δεν είναι έτοιμοι, είτε ότι δεν είναι ικανοί να κατακτήσουν το στόχο.
Η αλήθεια είναι ότι εφόσον δεν υπάρχει ζωή χωρίς αποτυχίες, δεν υπάρχει και αθλητισμός χωρίς αυτές. Πολλοί αθλητές κι αθλήτριες συνηθίζουν να λένε ότι ο αθλητισμός είναι δέκα «στραβές» και μία «καλή». Ωστόσο, αυτή η επιτυχημένη στιγμή είναι εκείνη που επισκιάζει όλες τις υπόλοιπες και δίνει δύναμη για το μέλλον.
Μαθησιακή διαδικασία
Η αποτυχία και η ήττα, αν αντιμετωπιστούν σα μια διαδικασία μάθησης και χρησιμοποιηθούν γνωστικά ως δίαυλος αυτοβελτίωσης και ωρίμανσης, είναι βέβαιο ότι μόνο θετικά αποτελέσματα μπορούν να επιφέρουν στην αθλητική πρόοδο του ατόμου. Δεν είναι λίγες οι φορές που οι αθλητές έχουν απογοητευτεί τόσο πολύ από ένα κακό αποτέλεσμα, ώστε να φτάσουν σε σημείο να εγκαταλείψουν ακόμη και τον αθλητισμό, επειδή έχουν αισθανθεί ανίκανοι και ανήμποροι να υπερασπιστούν το ταλέντο τους και την όλη προσπάθειά τους.
Ωστόσο, υπάρχουν και πολύ σπουδαίοι αθλητές κι αθλήτριες που θεωρούν ότι οι αποτυχίες ήταν πηγή ενδυνάμωσης και ωρίμανσης και πως χωρίς αυτές δε θα είχαν εξελιχθεί τόσο σαν αθλητές, όσο και σαν άνθρωποι στη ζωή τους.
Πολλές φορές, όμως, αθλητές, αλλά και ασκούμενοι θυμούνται και επαναφέρουν στο μυαλό τους διαρκώς την αποτυχία, πείθοντας ουσιαστικά τον εαυτό τους ότι θα επαναληφθεί το ίδιο άσχημο γεγονός κι αυτή τη φορά. Αυτή η προσέγγιση είναι απολύτως λανθασμένη, γιατί αφενός δημιουργεί ένα φαύλο κύκλο αρνητικών σκέψεων και προσδοκιών, αφετέρου λειτουργεί ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία, επιφέροντας μόνο χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος.
Ψυχική ανθεκτικότητα
Το να επανέρχεσαι μετά από μια οδυνηρή ήττα ή μετά από ένα κακό αποτέλεσμα ονομάζεται Ψυχική Ανθεκτικότητα και εστιάζεται στο:
• Να ανταπεξέρχομαι σε δύσκολες / στρεσογόνες καταστάσεις.
• Να επανακάμπτω μετά από αποτυχίες / τραυματισμούς.
• Να επιμένω.
• Να διατηρώ την ηρεμία / τη συγκέντρωση / την αυτοπεποίθησή μου.
Σημαντικό είναι να γνωρίζει ο/η δρομέας τις αιτίες που οδήγησαν στην αποτυχία. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος, ώστε να μην επαναλάβει τα ίδια λάθη και να μπορέσει να αξιοποιήσει θετικά τις συνθήκες που οδήγησαν στο άσχημο αποτέλεσμα. Η απόδοση της αποτυχίας στην «κακή τύχη», στην «άσχημη αθλητική μέρα» ή σε εξωτερικούς παράγοντες, όπως η δύσκολη διαδρομή, οι κακές καιρικές συνθήκες, η κακή επιλογή εξοπλισμού ή ο « Ανάδρομος Ερμής», μόνο εκλογίκευση και σοβαρή αθλητική πρακτική δεν αποτελούν.
Μετατρέψτε την αποτυχία σε κάτι θετικό
Προκειμένου, λοιπόν, να μετατρέψετε την αποτυχία ή την ήττα σε θετική για εσάς ανατροφοδότηση και να τη χρησιμοποιήσετε προς όφελός σας, υιοθετήστε τα παρακάτω:
• Αποδεχτείτε το γεγονός ότι δεν υπάρχει αθλητισμός χωρίς αποτυχίες και χρησιμοποιήστε τις ήττες σαν ευκαιρίες, προκειμένου να μάθετε από αυτές.
• Μην αποφεύγετε την ευθύνη των λαθών ή αποτυχιών σας, ωστόσο, μη μένετε στην απογοήτευση.
• Μετατρέψτε στο μυαλό σας το άσχημο αποτέλεσμα από απειλή σε πρόκληση.
• Εκμεταλλευτείτε τη συγκεκριμένη αποτυχημένη στιγμή και μάθετε όσα περισσότερα μπορείτε.
• Κάντε ανατροφοδότηση μετά το πέρας του χαμένου αγώνα, βρείτε τι έφταιξε και επαναπροσδιορίστε τους στόχους της επόμενης ημέρας.
• Προσπαθήστε ξανά, αλλάζοντας αυτά που θεωρείτε ότι έγιναν λάθος.
• Επιμείνετε στη θετική σκέψη ότι μπορείτε να επανακάμψετε παρά την όποια δυσκολία και συνεχίστε να προσπαθείτε για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.
Δημοσίευση στο Runner 105, της Φρόσως Πατσού, M.Sc., Ψυχολόγου-Αθλητικής Ψυχολόγου, Επιστημονικής Συνεργάτιδας Εθνικής Ομάδας Στίβου
