Μετατρέψτε έναν τραυματισμό σε μία ωφέλιμη εμπειρία
Για όσους ασχολούνται με το τρέξιμο και γενικότερα τον αθλητισμό, η επαφή τους με τον χώρο αποτελεί κομμάτι της καθημερινότητάς τους. Σχεδιάζουν, επενδύουν, προσπαθούν, κοπιάζουν, θυσιάζουν και εν τέλει ικανοποιούνται. Γι’ αυτούς ο αθλητισμός αποτελεί το πιο σημαντικό «δευτερεύον» πράγμα της ζωής τους (μετά τις προσωπικές τους σχέσεις). Είναι το πλαίσιο από όπου «αντλούν» και ταυτόχρονα «καταθέτουν» τη σωματική και ψυχική τους ενέργεια. Αυτό, όμως, που ανησυχεί τους αθλητές είναι η ακούσια αλλαγή της ρουτίνας τους, της ενασχόλησή τους με το αγαπημένο τους «χόμπι».
Τι συμβαίνει, λοιπόν, όταν η καθημερινότητα μεταβάλλεται υποχρεωτικά; Ο φόβος και για τους περισσότερους ο «μεγάλος» αντίπαλος, είναι ο τραυματισμός, από τον πιο ήπιο έως και τους περισσότερο σοβαρούς. Αντιμετωπίζεται με απογοήτευση, πόνο, στεναχώρια και ενίοτε από ψυχική και πνευματική απόσυρση. Είναι η διακοπή της πορείας τους, ο «εκτροχιασμός» τους από τον στόχο τους. Είναι μια περίεργη αίσθηση απώλειας και δυστυχίας, όπως παρόμοια βιώνεται σε λιγοστές στιγμές της ζωής. Πολλές φορές υποχρεώνονται να μείνουν «εκτός» για μεγάλο χρονικό διάστημα, γεγονός δυσβάσταχτο για τους περισσότερους. Ωστόσο, ο τραυματισμός θεωρείται μια «φυσιολογική» κατάσταση στο περιβάλλον του αθλητισμού, μια συνθήκη που είναι συνδεδεμένη με αυτόν και την επιβάρυνση που ασκείται στο ανθρώπινο σώμα.
Η επιστροφή στη συνήθη δραστηριότητα μετά από τραυματισμό θεωρείται περισσότερο δύσκολη και επίπονη, αναλογικά με τη διάρκεια και τη σοβαρότητά του. Ο τρόπος με τον οποίο θα αντιμετωπίσει κανείς τον τραυματισμό καθορίζει σε μεγάλο βαθμό και την πορεία αποθεραπείας του, η οποία εξαρτάται από την υπομονή και την επιμονή που θα επιδείξει καθένας και διέρχεται από συγκεκριμένα στάδια:
Το στάδιο της «Άρνησης»
«Η άρνηση είναι η λύση»
Όταν ετοιμάζεται κανείς για τον αγώνα – στόχο της χρονιάς, έχει επενδύσει και θυσιάσει πολλά πράγματα. Το σοκ του αναπάντεχου τραυματισμού κάνει την κατάσταση να αποπνέει την εικόνα της πλήρους καταστροφής. Η πρώτη αντίδρασή του είναι να προσπαθήσει να μην πιστέψει αυτό που συνέβη ή οδεύει προς εξέλιξη. «Παίρνει το βλέμμα του» από τη διαφαινόμενη αρνητική συνθήκη, προσπαθεί να συνεχίσει σαν να μην συμβαίνει τίποτα, εστιάζει στην προπόνηση και τον επερχόμενο αγώνα. Αρνείται να δεχθεί ότι οι κόποι μιας χρονιάς δεν θα ευοδωθούν με τη συμμετοχή στον αγώνα. Προσπαθεί να μην αισθάνεται τον πόνο, να τον αρνείται, για να μην υποστεί τις συνέπειες της αποχώρησης. Το πνεύμα απομακρύνει την κατάσταση, την αψηφά. Ωστόσο, στην περίπτωση αυτή ο τραυματισμός μέσω της σωματικής του διάστασης υστερεί και αδυνατεί να τον «υποστηρίξει». Οφείλει να αποδεχθεί ό,τι συνέβη, να αποδεχθεί την κατάσταση, ώστε να «συμφιλιωθεί» με το σώμα του, το οποίο τον «πρόδωσε». Η φράση που έρχεται πρώτα στο μυαλό είναι «θα ξυπνήσω αύριο το πρωί και όλα θα είναι ένα άσχημο όνειρο». Δεν είναι!
Το στάδιο του «Θυμού»
«Είναι άδικο!»
Η αδυναμία του να συνεχίσει και η διαφαινόμενη απουσία δημιουργούν το αίσθημα της αδικίας. Με τη σειρά της η «αδικία» φέρνει θυμό για ό,τι τον αφορά, εσωτερικό και εξωτερικό. Νιώθει προδομένος από το σώμα του, την προπόνησή του, τους ανθρώπους που τον περιβάλλουν και τον υποστηρίζουν και περιγράφει το στάδιο αυτό λέγοντας ότι «μου έφταιγε ό,τι αφορούσε στην προπόνηση, στον αθλητισμό, στην καθημερινότητά μου, στο σύμπαν ολόκληρο!»
Το στάδιο της «Μελαγχολίας»
«Δε γίνεται τίποτα!»
Οι έρευνες στο περιβάλλον του αθλητισμού δείχνουν ότι οι αθλητές που αντιμετωπίζουν τραυματισμούς μεγάλης διάρκειας τείνουν να παραμένουν σ’ αυτό το στάδιο για αρκετό χρονικό διάστημα, μη βλέποντας κάτι θετικό στην εξέλιξη της πορείας τους. Το παρελθόν ενθυμίζει τον τραυματισμό και την εγκατάλειψη, το παρόν χαρακτηρίζεται από αδυναμία και το μέλλον προοιωνίζεται δυσοίωνο, τα χαρακτηριστικά της μελαγχολίας! Ο ενθουσιασμός του προηγούμενου σταδίου για την ταχεία ανάρρωση έχει εξαφανιστεί, το οποιοδήποτε ευχάριστο συναίσθημα υποκαθίσταται από ένα σχεδόν μόνιμο αρνητισμό.
Το στάδιο του «Παζαρέματος»
«Αφήστε να προπονηθώ για λίγο!»
Όταν τελικά θα δεχθεί τον τραυματισμό του και θα προσπαθήσει να τον αντιμετωπίσει, θα νιώσει έναν ξαφνικό ενθουσιασμό και θα ζητήσει να πραγματοποιήσει την μέγιστη δυνατή προσπάθεια. Εκεί αρχίζει το «παζάρεμα», κυρίως με το θεράποντα ιατρό αλλά και τον προπονητή για το αν μπορεί να κάνει από το περισσότερο ως το «έστω κάτι», για να μη χάσει την επαφή του με την προπόνηση. Επιζητά περισσότερες επισκέψεις, περισσότερες επαναλήψεις, περισσότερα ασκήσεις, ώστε να επιστρέψει το συντομότερο δυνατό.
Το στάδιο της «Αποδοχής»
«Η λύση!»
Η αποδοχή του τραυματισμού και των συνεπειών του, η προσκόλληση στο πρόγραμμα αποθεραπείας και η συγκαταβατικότητα προς το περιβάλλον είναι η λύση του «προβλήματος». Οι έρευνες δείχνουν ότι ο τραυματισμός συνδέεται με έντονο άγχος, το οποίο δημιουργεί ένταση στους μυς και το σώμα γενικότερα, καθιστώντας το μη λειτουργικό, αναστέλλοντας έτσι την αποθεραπεία. Στο στάδιο αυτό η «συμφιλίωση» με την κατάσταση θα επιφέρει πνευματική και ψυχική ισορροπία και ηρεμία, στοιχεία που θα συμβάλουν στην ανάκτηση της λειτουργικότητας του οργανισμού.
Η ώρα της αντιμετώπισης
Η αντιμετώπιση του τραυματισμού σχετίζεται με τον τρόπο με τον οποίο τον επεξεργαζόμαστε γνωστικά και ψυχολογικά. Η πεποίθηση ότι αποτελεί απλά ένα «διάλειμμα» ή μια ευκαιρία για ξεκούραση και επαναπροσδιορισμό της πορείας, είναι η πιο ωφέλιμη τοποθέτηση απέναντι στα δεδομένα του τραυματισμού. Σε πρώτο επίπεδο, όταν υπάρχουν σημάδια που παραπέμπουν σε πιθανό τραυματισμό, ο αθλητής, ενεργώντας έξυπνα και ωφέλιμα για τον ίδιο, χρειάζεται να «κάνει πίσω», σκεπτόμενος ότι «μερικές ημέρες απουσίας είναι καλύτερες από μερικούς μήνες θεραπείας». Στην περίπτωση του σοβαρού τραυματισμού, η προσκόλληση στο πλάνο αποθεραπείας και η συνεργασία με τον ειδικό που έχει αναλάβει την πορεία της είναι εξίσου σημαντικά για την θετική έκβασή της. Για την αποθεραπεία απαιτείται τόση πειθαρχία όση και στο πρόγραμμα προπόνησης.
Θετική στάση
Η εμπειρία του τραυματισμού είναι επίπονη, εξίσου ωστόσο και διδακτική. Η πεποίθηση της συνεισφοράς του τραυματισμού στη βελτίωση της αθλητικής προσωπικότητας του αθλητή, καθιστά την εμπειρία όσο γίνεται πιο θετική. Ο τραυματισμός λαμβάνει κατά πρώτο λόγο αρνητική θεώρηση, συνοδευόμενη από αρνητικό συναίσθημα. Η αποθεραπεία, ωστόσο, απαιτεί θετικό συναίσθημα, καθώς με θετική διάθεση το χρονικό διάστημα απουσίας μειώνεται αισθητά. Ο ασθενής δείχνει περισσότερη θέληση, προσπαθεί και δεσμεύεται στο πλάνο που προτείνει ο γιατρός, ακολουθεί με δεκτικότητα τις οδηγίες του.
Ωφέλιμα στοιχεία
Υποστηρίζεται επίσης ότι ο τραυματισμός και η αποθεραπεία συμβάλλουν στην ολοκλήρωση της αθλητικής προσωπικότητας. Ως κατάσταση, προσφέρει την ευκαιρία για την καλλιέργεια εννοιών όπως η υπομονή, ο αυτοέλεγχος, η συνέπεια, η επιμονή και η εστίαση στο στόχο, απαραίτητες για την εξέλιξη των αθλητών αλλά και τη βελτίωση τους ως άτομα. Οι έννοιες που καλλιεργούνται μέσω της εμπειρίας του τραυματισμού αποτελούν τα εφόδια για την αναζήτηση και την προσέγγιση της «προσωπικής κορυφής», του «ιδανικού εαυτού».
Υποστηρικτικό πλαίσιο
Κατά τη διάρκεια του τραυματισμού καλό είναι να παραμείνει κανείς σε επαφή με φίλους δρομείς και το αθλητικό του περιβάλλον, αλλά και να επιδιώκει την επαφή με οικεία πρόσωπα, όπως π.χ. ο προπονητής του, ώστε να υπάρχει πλαίσιο υποστήριξης και παράλληλα η επιστροφή να είναι πιο εύκολη. Οι συναθλητές κατανοούν περισσότερο την κατάσταση, και μπορούν με τον τρόπο τους να διατηρήσουν την εσωτερική «φλόγα» του συναθλητή τους, προσφέροντάς του την επιβεβαίωση ότι «τον υπολογίζουν» και «τον περιμένουν να επιστρέψει».
Επαναπροσδιορισμός
Ο τραυματισμός προσφέρει σε τελικό στάδιο την ευκαιρία να επαναπροσδιορίσει κανείς τη στάση του και την πορεία του σε αυτό που κάνει. Να αξιολογήσει την προσπάθειά του, να καθορίσει εκ νέου τον στόχο του, να προχωρήσει σε μια ενδοσκόπηση για πιθανές παραλείψεις και λάθη του.
Να αναλύσει το πλάνο και τον τρόπο δουλειάς του, ώστε να εξελιχθεί η αποθεραπεία ως μια ωφέλιμη κατάσταση. Κατά τη διαδικασία του επαναπροσδιορισμού είναι ωφέλιμο να ενθυμείται ότι «δεν μπορούμε να λύσουμε προβλήματα χρησιμοποιώντας τον ίδιο τρόπο σκέψης με αυτόν που τα δημιουργήσαμε!»
Δημοσίευση στο Runner 54, του Γιάννη Ζαρώτη, Ψυχολόγου – Αθλητικού Ψυχολόγου
