Απασχολεί ένα μεγάλο μέρος των δρομέων ενώ υπάρχουν και πολλοί που αγνοούν ότι την έχουν όμως σίγουρα κάποια στιγμή θα κληθούν να την αντιμετωπίσουν. Η πλατυποδία είναι η κατάσταση κατά την οποία το ένα ή και τα δύο πόδια έχουν χαμηλή ποδική καμάρα και που μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στον δρομικό βίο ενός δρομέα. Ο συνεργάτης του RUNNER σε ιατρικά θέματα Νίκος Μαρκέας, ορθοπεδικός αλλά και δρομέας, μας ενημερώνει σχετικά με την εμφάνισή της στο ανθρώπινο σώμα στη μικρή ηλικία, παρουσιάζει τους τρόπους που αντιμετωπίζεται ανάλογα με την περίπτωση, ενώ επισημαίνει τη σημασία της πρόληψης.
Άνθρωποι, οι μικροί πλατύποδες
Σε μια παλιότερη κλινική μελέτη που διατηρεί μέχρι σήμερα την αξιοπιστία της, διαπιστώθηκε ότι το 97% των παιδιών που εξετάζονται
στα εξωτερικά Ορθοπεδικά ιατρεία ενός Παιδιατρικού Νοσοκομείου σε ηλικίες γύρω στα 2 έτη, παρουσιάζουν τυπική εικόνα πλατυποδίας.
Αντίθετα, στα παιδιά ηλικίας 10 ετών μόνο ένα ασήμαντο ποσοστό (4%) έχει πλατυποδία. Με βάση αυτά τα δεδομένα, είναι φανερό ότι υπάρχει μια αξιοσημείωτη τάση αυτόματης αποκατάστασης της μορφής του ποδιού με την πρόοδο της ηλικίας
Παράγοντες αυτόματης διόρθωσης της πλατυποδίας
Τρεις παράγοντες θεωρούνται κυρίως υπεύθυνοι για την προοδευτική εμφάνιση της ποδικής καμάρας στη διάρκεια της ανάπτυξης, με άλλα λόγια για τη σταδιακή εξαφάνιση της πλατυποδίας:
1) η βελτίωση της μυϊκής ισορροπίας και η αποκατάσταση του ελέγχου ανάμεσα στους μυς που ευθύνονται για το σχηματισμό της ποδικής καμάρας (οπίσθιος κνημιαίος και περονιαίοι),
2) η φυσιολογική χαλαρότητα των συνδέσμων που φθάνει σε μέγιστες τιμές σε ηλικίες 2-3 ετών και στη συνέχεια προοδευτικά φθίνει,
3) η αυξανόμενη οστεοποίηση των ανατομικών δομών του σκελετού του ποδιού που οδηγεί διαχρονικά σε ολοένα και μεγαλύτερη σταθερότητα.
Από τις παρατηρήσεις αυτές γίνεται ολοφάνερο ότι το σχήμα του ποδιού στο παιδί δεν μπορεί να προσδιορίσει το σχήμα που θα έχει όταν ενηλικιωθεί.
Η πιο απλή μορφή
Τα άτομα με τη χαλαρή μορφή πλατυποδίας στερούνται συνήθως ενοχλημάτων. Στην κλινική εξέταση διαπιστώνεται ότι παρουσιάζουν γενικευμένη χαλαρότητα των συνδέσμων. Η ευκαμψία στις αρθρώσεις τους γίνεται εύκολα αντιληπτή τόσο στο ίδιο το πόδι, όσο και σε άλλες περιοχές του σώματος (χέρια, καρποί, αγκώνες και γόνατα). Τα εύκαμπτα πόδια με τη χαλαρή πλατυποδία συνοδεύονται πολλές φορές με σφιχτό αχίλλειο τένοντα.
Οι δύσκολες περιπτώσεις και η χειρουργική αντιμετώπιση
Το 1948, οι Harris και Beath μελέτησαν 3.619 νεοσύλλεκτους του καναδικού στρατού και βρήκαν πως ένας στους 145 άντρες εμφάνιζε ενοχλήματα και ήταν αδύνατο να ολοκληρώσει τη βασική του εκπαίδευση. Όλοι όσοι διαμαρτύρονταν για προβλήματα, είχαν ένα κοινό χαρακτηριστικό: παρουσίαζαν δύσκαμπτη πλατυποδία, τη δεύτερη και εμφανώς επώδυνη μορφή της πάθησης, με σφιχτό αχίλλειο τένοντα! Αν και τα πράγματα φαίνονται απλά, οι απόψεις για την αντιμετώπιση της πλατυποδίας δημιουργούν συνήθως διχογνωμίες στον κόσμο των ειδικών. Κανείς δεν μπορεί, με απόλυτη βεβαιότητα, να υποστηρίξει τη μια θέση και ταυτόχρονα να αμφισβητήσει την άλλη. Η τρέχουσα πρακτική υποδεικνύει την ανάγκη θεραπευτικής λύσης για τις σπάνιες εκείνες περιπτώσεις πλατυποδίας που χαρακτηρίζονται από πόνο, υπερβολικό πρηνισμό του ποδιού, διαρκή πτώση της καμάρας σε όλες τις φάσεις βάδισης, σπασμό των περονιαίων και δυσκαμψία.
Η συχνότερη αιτία που έχει ενοχοποιηθεί για τη δημιουργία μιας παρόμοιας επώδυνης πλατυποδίας, είναι η συνοστέωση μεταξύ δυο (ή περισσοτέρων) οστών του ποδιού. Μετά τη χειρουργική αφαίρεση της οστικής γέφυρας απελευθερώνεται η κίνηση, λύεται ο μυϊκός σπασμός, απομακρύνεται ο πόνος και το πόδι ξαναγίνεται πιο λειτουργικό. Σε άλλες περιπτώσεις επώδυνης πλατυποδίας έχει βρεθεί η παρουσία υπεράριθμου (επικουρικού) σκαφοειδούς στον ταρσό. Η παρουσία υπεράριθμων οστών σε διάφορα μέρη του σκελετού δεν είναι σπάνιο φαινόμενο, ενώ περνάει τις περισσότερες φορές απαρατήρητη. Στην περίπτωση του υπεράριθμου σκαφοειδούς όμως, συνυπάρχει τενοντοελυτρίτιδα του οπισθίου κνημιαίου και δημιουργία τοπικής φλεγμονής. Η αντιμετώπιση οφείλει να είναι χειρουργική, όταν τα ενοχλήματα επιμένουν παρά την εφαρμοζόμενη συντηρητική αγωγή.
Άλλες μορφές επώδυνης πλατυποδίας μπορεί να κρύβουν μια πλειάδα από παθολογικές καταστάσεις (κάποιο οστεοχόνδρινο κάταγμα, ένα αποσπαστικό κάταγμα στη βάση του 5ου μεταταρσίου, όγκοι της πτέρνας ή του αστραγάλου, φλεγμονή κ.α). Υπάρχουν εξ άλλου μορφές εξαιρετικά εύκαμπτης πλατυποδίας που συνοδεύονται από πόνο, εύκολη κόπωση και δυσλειτουργία του ποδιού. Οι ασθενείς παραπονιούνται για συχνή
αγορά υποδημάτων λόγω πρώιμης φθοράς τους, αλλά και για τη δυσκολία ανεύρεσης άλλων πιο ανθεκτικών. Το πρόβλημα αντιμετωπίζεται με επεμβάσεις διόρθωσης του σχήματος του ποδιού μέσα από οστεοτομίες και αρθροδέσεις.
Πρόληψη και σωστές επιλογές
Για τους δρομείς με πλατυποδία, η πρόληψη της εμφάνισης των ενοχλημάτων φαίνεται πως υπερέχει οποιασδήποτε θεραπευτικής προσπάθειας. Η επιδίωξη απόκτησης ευλυγισίας στην ποδοκνημική άρθρωση με διατατικές ασκήσεις, μαζί με την ενδυνάμωση των μυών που κινούν το πόδι, εξυπηρετούν αυτόν ακριβώς τον σκοπό. Η επιλογή εξ άλλου των αθλητικών υποδημάτων θα πρέπει να υπακούει σε ορισμένους κανόνες. Τα υποδήματα για δρομείς με υπερπρηνισμό του ποδιού (Motion Control) οφείλουν να ελέγχουν την υπερβολική κινητικότητα της υπαστραγαλικής άρθρωσης, να είναι κατασκευασμένα σε ευθύ καλαπόδι, να διαθέτουν σταθερή στήριξη για τη φτέρνα, ειδικό στήριγμα στο έσω χείλος και φαρδύ πρόσθιο τμήμα για τα μετατάρσια.
Η αξία των ορθωτικών
Τα ορθωτικά πρόσθετα έχουν τη δική τους ξεχωριστή θέση στην αντιμετώπιση της πλατυποδίας. Αν και πολλοί τα αμφισβητούν, είναι αδιαφιλονίκητη η ευεργετική τους δράση στην προσαρμογή των εμβιομηχανικών παραμέτρων που συμμετέχουν στη συμπεριφορά του ποδιού κατά τη φάση στήριξης του διασκελισμού. Παράλληλα, ελαττώνουν τις συνέπειες των μεγάλων φορτίσεων που ασκούνται στην παρατεταμένη δρομική δραστηριότητα. Πριν την κατασκευή ενός ορθωτικού πέλματος, χρήσιμο είναι το πελματογράφημα.
Με αυτό, μπορούν να αποτυπωθούν οι κατανομές των διαφόρων μηχανικών φορτίων που δέχεται το πέλμα στην όρθια στάση, στη βάδιση, ακόμα και στο τρέξιμο και να καταγραφούν λεπτομερώς. Συλλέγονται έτσι χρήσιμες πληροφορίες για την ανατομική μορφολογία του πέλματος που θα οδηγήσουν στη σωστή κατασκευή του ορθωτικού. Από θεραπευτική άποψη, η ανάπαυση στην περίοδο που ακολουθεί ένα εξαντλητικό πρόγραμμα και συνοδεύεται από ενοχλήσεις, αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο κάθε προσπάθειας. Ο δρομέας μπορεί, στην ίδια χρονική περίοδο, να διατηρεί τη φυσική του κατάσταση με κολύμβηση ή με ποδήλατο.
Συμπεράσματα
Το φυσιολογικό πόδι δεν μπορεί εύκολα να προσδιοριστεί. Κι αυτό, γιατί υπάρχουν αναρίθμητες φυσιολογικές παραλλαγές αναφορικά με το μήκος, το εύρος και το σχήμα του. Το πόδι είναι ένα σύνθετο όργανο, με ιδιότητες που το καθιστούν θαυμαστό. Είναι σταθερό για να υποβαστάζει το σωματικό βάρος στην όρθια στάση, ελαστικό για το τρέξιμο και εύκαμπτο για να προσαρμόζεται σε κάθε επιφάνεια. Η πλατυποδία φαίνεται να μην αποτελεί ιδιαίτερο πρόβλημα για τους δρομείς. Στις μέρες μας, που η τεχνολογία έχει επιτύχει καλύτερες συνθήκες άθλησης με την εφαρμογή τροποποιημένων υποδημάτων, τη χρήση ειδικών ορθωτικών πελμάτων εκεί που χρειάζονται, καθώς και την αποτελεσματικότερη προπονητική πρακτική, δρομείς με πλατυποδία (που άλλοτε θα δυσκολεύονταν να ολοκληρώσουν ένα μαραθώνιο) σήμερα μπορούν να είναι υπερήφανοι για τις αξιοπρεπείς τους επιδόσεις.
