Επώδυνη ενόχληση

Η φύση των πόνων στο μπροστινό μέρος του πέλματος. Πρόληψη και αντιμετώπιση

Τα ενοχλήματα του φίλου μου δρομέα ήταν συγκεκριμένα και σαφή. Δε χρειάζονταν ιδιαίτερες επεξηγήσεις για να γίνουν κατανοητά. Ο ίδιος, άλλωστε, είχε τη συνήθεια να καταγράφει στο χαρτί τις εβδομαδιαίες αθλητικές του δραστηριότητες και να σημειώνει τις επιδόσεις του με κάθε λεπτομέρεια, αγγίζοντας συχνά τα όρια της υπερβολής. Τα συμπτώματα, που τον οδηγούσαν να ζητήσει τη συμβουλή του γιατρού, ήταν σαφώς συνυφασμένα με το τρέξιμο, αλλά τις τελευταίες ημέρες είχαν αρχίσει να τον ταλαιπωρούν και στις υπόλοιπες καθημερινές του δραστηριότητες. Παραπονιόταν για πόνο κάτω από τις κεφαλές των μεταταρσίων στο ένα του πόδι. Τον περιέγραφε χαρακτηριστικά, να μοιάζει με κάψιμο ή μούδιασμα κάτω στο πέλμα ή με τον πόνο που προκαλεί συνήθως ένα μικρό χαλίκι μέσα στο παπούτσι.

Για άλλη μια φορά χρειάστηκε να επιστρατευθεί η διορατικότητα ενός… Σέρλοκ Χολμς. Από την πρώτη ματιά γινόταν αντιληπτή η σχετική πτώση των μεταταρσίων που δημιουργούσε με τη σειρά της μια ολοφάνερα ψηλή ποδική καμάρα. Στην εξέταση διαπιστωνόταν ευαισθησία κατά την ψηλάφηση κάτω από την κεφαλή του 2ου μεταταρσίου, κάτι που θα μπορούσε να υπάρχει αντίστοιχα και με τις κεφαλές του 3ου και 4ου μεταταρσίου. Η πιο προσεκτική εξέταση φανέρωσε ένα μικρό κάλο στην ίδια περιοχή, απόδειξη άσκησης ιδιαίτερων φορτίσεων. Σε άλλες παρόμοιες περιπτώσεις, αντί για κάλο, μπορεί να υπάρχει ελαφρά υπερκεράτωση, δηλαδή σκλήρυνση της εξωτερικής στιβάδας του δέρματος (κερατίνης).

Η ηλικία του φίλου δρομέα δικαιολογούσε την προοδευτική λέπτυνση του δέρματος στο πέλμα. Γεγονός που ήταν ευθέως ανάλογο με την ευαισθησία της περιοχής και την εμφάνιση των ενοχλημάτων του. Τα πόδια του, άλλωστε, είχαν μια ιδιάζουσα κατασκευή: το δεύτερο δάκτυλο, εκείνο που βρίσκεται δίπλα στο μεγάλο, ήταν μακρύτερο απ’ όλα τα άλλα.

Από τη δεκαετία κιόλας του ’30, από τις εργασίες του Dudley Morton, είναι γνωστή αυτή η ιδιομορφία των ποδιών, που τα οδηγεί αναπόφευκτα σε υπερβολικό πρηνισμό και δυσλειτουργικές ενοχλήσεις στη βάδιση και στο τρέξιμο. Οι στατιστικές αναφέρουν ποσοστά που κυμαίνονται από το 15% στο γενικό πληθυσμό μέχρι και 50-60% σε μερικές μελέτες. Τα πόδια με την κατασκευή αυτή περιγράφονται έκτοτε ως «πόδια Morton» ή «Ελληνικά πόδια», αφ’ ότου διαπιστώθηκε η ομοιότητά τους με τα πόδια στα γλυπτά της ελληνικής αρχαιότητας.

Τα αίτια του κακού

Τα αθλητικά παπούτσια, με στενό το μπροστινό τμήμα, ευθύνονται κυρίως για την εμφάνιση της μεταταρσαλγίας. Ισότιμα υπεύθυνο θεωρείται και το σφιχτό δέσιμο των κορδονιών. Απόδειξη των παραπάνω αποτελεί ένα απλό test: αγκάλιασε και σφίξε με την παλάμη σου, το πέλμα σου στη βάση των δακτύλων και ζούλιξέ το σιγανά. Κοίταξε τον τρόπο που τα δάκτυλα (και προφανώς τα μετατάρσια) συμπιέζονται και αναγκάζονται να μετακινηθούν προς τα κάτω. Το γεγονός αυτό τα καθιστά ανυπεράσπιστα στις πιέσεις που δέχεται το πόδι στη βάδιση και στο τρέξιμο.

Σε περιπτώσεις που οι πιέσεις αυτές είναι ισχυρές ο πόνος γίνεται δριμύτερος, γιατί συνδυάζεται με τον ερεθισμό και τη φλεγμονώδη αντίδραση του νεύρου που διέρχεται ανάμεσα στις κεφαλές των μεταταρσίων, συνήθως ανάμεσα στο τρίτο και στο τέταρτο. Σπανιότερα προσβάλλεται το νεύρο ανάμεσα στο δεύτερο και στο τρίτο μετατάρσιο. Το πιεσμένο και ερεθισμένο νεύρο διογκώνεται τότε και σχηματίζει ένα μόρφωμα, γνωστό στη διεθνή βιβλιογραφία ως νεύρωμα Morton.
Οι ενοχλήσεις στο νεύρωμα Morton είναι πιο έντονες από αυτές που συμβαίνουν στην απλή μεταταρσαλγία. Ο πόνος περιγράφεται συχνά ως ηλεκτρικό ρεύμα ή ως κάψιμο. Άλλοτε, αναφέρεται πως μοιάζει με το αίσθημα που δημιουργούν τα τρυπήματα από βελόνες ή καρφίτσες. Και το χειρότερο είναι ότι με τον καιρό, αν η κατάσταση μείνει δίχως θεραπεία, σχηματίζεται ουλώδης ιστός γύρω από το πιεσμένο νεύρο, κάτι που το καθιστά ακόμα περισσότερο ευαίσθητο.

Για την αντιμετώπιση της μεταταρσαλγίας, ο περιορισμός των αθλητικών δραστηριοτήτων φαίνεται να είναι ο ακρογωνιαίος λίθος κάθε προσπάθειας, πλην όμως δεν είναι η μοναδική και πιο αποτελεσματική λύση.
Ο περιορισμός του όγκου της προπόνησης για ένα δρομέα σημαίνει φυσικά την ελάττωση της συχνότητας των προπονήσεων, της διάρκειας και της έντασής τους, αλλά αναπόφευκτα σημαίνει και κάτι ακόμα: την πτώση του ηθικού του και την αναθεώρηση (ή την ματαίωση) των αγωνιστικών του σχεδίων, όταν οι προσδοκίες φαίνεται να μην πραγματοποιούνται.

Για να δείτε θέματα διατροφής ειδικά για δρομείς πατήστε εδώ.

Η πρώτη αντιμετώπιση

• Για λόγους μνημονοτεχνικούς, θα μπορούσαμε να συνοψίσουμε τα μέσα που διαθέτουμε για την αντιμετώπιση μιας μεταταρσαλγίας στις πιο κάτω προτάσεις:
  Εφαρμογή πάγου στην επώδυνη περιοχή.
• Χρησιμοποίηση πιο ευρύχωρων παπουτσιών.
• Καταφυγή στη χρήση ειδικών ορθοπεδικών πελμάτων (συνήθως από σιλικόνη), τα οποία κατορθώνουν να μειώσουν τα φορτία που δέχεται το πέλμα και ελαττώνουν τον πόνο.
• Χειρομαλάξεις στο πέλμα (συχνά με τη βοήθεια πάγου).
• Τοποθέτηση «διαχωριστικών» από μαλακό υλικό ανάμεσα στα δάκτυλα, για την ανακούφιση των νεύρων από τις πιέσεις που δέχονται από τα μετατάρσια.
• Ασκήσεις που αποσκοπούν στην ενδυνάμωση των αυτοχθόνων μυών του ποδιού (που καθορίζουν τη θέση των μεταταρσίων) και στη διάταση των δακτύλων. Πχ. προσπαθήστε να ανασηκώσετε με τα γυμνά δάκτυλα του ποδιού μια πετσέτα από το πάτωμα.
• Έγχυση κορτιζόνης (ή άλλου αντιφλεγμονώδους) στην πάσχουσα περιοχή.

Η Christine Dobrowolski, ποδίατρος και συγγραφέας του βιβλίου Those Aching Feet (Αυτά τα Πονεμένα Πόδια), προτείνει τη χρησιμοποίηση παπουτσιών με χαμηλό τακούνι, με στόχο την ελάττωση των φορτίων που ασκούνται στο μπροστινό μέρος του ποδιού από τη χρήση σκληρών παπουτσιών. Επίσης, συμβουλεύει την εμβάπτιση του ποδιού σε ψυχρά λουτρά, που εναλλάσσονται με θερμά κάθε 5 λεπτά, για 20 συνολικά λεπτά.

Η τελευταία λύση

Παρ’ όλα αυτά, η τελική λύση για την αντιμετώπιση ενός νευρώματος, που αντιστέκεται στη συντηρητική αγωγή, μπορεί να είναι η χειρουργική. Η επέμβαση αποσκοπεί στην αφαίρεση του νευρώματος. Η τομή είναι συνήθως στην πελματιαία επιφάνεια του ποδιού. Αφήνει ωστόσο μια επώδυνη ουλή, περισσότερο ενοχλητική απ’ όσο το ίδιο το νεύρωμα. Για αυτόν το λόγο, ο Bob Agazzi, επιστήμονας που ασχολήθηκε επί σειρά ετών με τα προβλήματα των μεταταρσίων, προτείνει την ανάθεση της επέμβασης σε Ορθοπεδικό που προτίθεται να αφαιρέσει το νεύρωμα από τη ραχιαία επιφάνεια του ποδιού.

Η πρόληψη σώζει

Προληπτικά, κάποια μέτρα μπορεί να αποδειχθούν πολύτιμα:

• Σωστή επιλογή παπουτσιών, όχι μόνο κατά μήκος αλλά και στο εύρος.
• Σωστή εφαρμογή των καλτσών αποφεύγοντας τις πτυχώσεις.
• Σχετικά χαλαρό σφίξιμο των κορδονιών.
• Λήψη μιας ολιγοήμερης σειράς από αντιφλεγμονώδη δισκία, αμέσως μετά την πρώτη εμφάνιση της μεταταρσαλγίας.

Δημοσίευση στο Runner νο. 20, του Νίκου Μαρκέα, Χειρουργού – Ορθοπεδικού