Παιδιά και τρέξιμο μεγάλων αποστάσεων

Στο πλαίσιο του 31ου Κλασικού Μαραθώνιου της Αθήνας στις 10 Νοεμβρίου τα φώτα της δημοσιότητας έπεσαν στην 14χρονη Αμερικανίδα Vinecki Winter που συμπλήρωσε 7 μαραθώνιους σε 7 ηπείρους του πλανήτη.

Μάλιστα ο αγώνας της ήταν αφιερωμένος στον πατέρα της που πέθανε σε ηλικία 40 ετών από καρκίνο του προστάτη, με τη νεαρή δρομέα να ιδρύει προς τιμήν του μη κερδοσκοπική οργάνωση για την ανάπτυξη της έρευνας για τη θεραπεία της συγκεκριμένης ασθένειας. Είναι όμως το τρέξιμο ενός μαραθωνίου κατάλληλο άθλημα για παιδιά; Μήπως κρύβει κινδύνους για τη φυσιολογική ψυχοσωματική ανάπτυξή τους; Όπως σε πολλά ιατρικά, κατά βάση, θέματα έτσι κι εδώ, υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις.

Υπάρχουν αυτοί που υποστηρίζουν κάθετα ότι δεν πρέπει να επιτρέπεται η συμμετοχή σε μαραθώνιο πριν την ηλικία των 18, υπάρχουν όμως κι αυτοί που με επιχειρήματα επισημαίνουν ότι και τα παιδιά, υπό προϋποθέσεις, μπορούν να πάρουν μέρος στον μαραθώνιο! Ας δούμε όμως μερικά επιστημονικά δεδομένα σχετικά με το αν ενδείκνυται ή όχι, οι νεαροί δρομείς να τρέχουν και να προετοιμάζονται για το επίπονο αγώνισμα του μαραθωνίου.

Η μία όψη του νομίσματος

Από τους υπέρμαχους της συμμετοχής παιδιών, πάντα με προϋποθέσεις, είναι ο Αμερικανός ιατρός William Roberts που δημοσίευσε άρθρο στο Clinical Journal of Sports Medicine τον Ιούλιο 2010 με τίτλο «Youth marathon runners and race day medical risk over 26 years» («Νεαροί μαραθωνοδρόμοι και ιατρικό ρίσκο την ημέρα του αγώνα για πάνω από 26 χρόνια»).

Στην έρευνα που πραγματοποίησε σε 310 ανήλικους (225 αγόρια και 85 κορίτσια) που πήραν μέρος και τερμάτισαν στον Twin Cities Marathon στη Minneapolis των ΗΠΑ από το 1982 έως το 2007 δεν παρατηρήθηκαν σοβαρά ιατρικά προβλήματα, ενώ τα ελάχιστα που παρουσιάστηκαν δεν διέφεραν στατιστικά σε συχνότητα συγκριτικά με τους ενήλικες δρομείς που τερμάτισαν!

Βέβαια θα πρέπει να αναφερθεί ότι η συγκεκριμένη ήταν μια αναδρομική μελέτη καταγραφής των παιδιών που τερμάτισαν στον συγκεκριμένο αγώνα μαραθωνίου και δεν υπήρξε ουσιαστική παρακολούθηση (follow up) για μετέπειτα προβλήματα υγείας σε μεταγενέστερα χρόνια.

Επίσης δεν μπορεί να μας δώσει ασφαλείς πληροφορίες για το σύνολο των παιδιών που προπονούνται εντατικά για μεγάλες αποστάσεις, παρά μόνο για ένα επιλεγμένο δείγμα καλά προετοιμασμένων ανηλίκων που τερμάτισαν τον μαραθώνιο και οι πληροφορίες αναφέρονται μόνο για ιατρικά συμβάντα την ημέρα του αγώνα!

…και η άλλη

Από την άλλη πλευρά οι Rauh και συνεργάτες έχουν δημοσιεύσει πολλές μελέτες με στοιχεία τραυματισμών σε μεγάλο αριθμό μαθητών Γυμνασίου και Λυκείου στο Seattle Washington σε μια περίοδο 15 ετών. Το τρέξιμο σε ανώμαλο έδαφος (cross-country) έχει υψηλό ποσοστό τραυματισμών συγκριτικά μάλιστα και με άλλα αθλήματα στο σχολείο!

Οι ιδιαιτερότητες του παιδικού οργανισμού

Σε αυτό το σημείο, καλό θα είναι να επισημάνουμε τις ιδιαιτερότητες του παιδικού οργανισμού και τις διαφορές με τους ενήλικους Μυοσκελετικό σύστημα: Εξ αιτίας των επιδράσεων της ανάπτυξης στο μυοσκελετικό σύστημα, οι ανώριμοι ως προς τον σκελετό αθλητές έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να υποστούν βλάβες στα σημεία πρόσφυσης των τενόντων (αποφύσεις), στις αρθρικές επιφάνειες και στην αυξητική πλάκα των οστών.

Στο παραπάνω άρθρο αναφέρονται διάφορες ορθοπεδικής φύσης βλάβες που εμφανίζονται σε ανήλικους αθλητές όπως η νόσος Sever, η νόσος Osgood-Schlatter, η διαχωριστική οστεοχονδρίτιδα του γόνατος κ.ά.
Επίσης σε ανήλικους δρομείς μπορούν να εμφανιστούν και προβλήματα αντίστοιχα με τους ενήλικους όπως το επιγονατιδομηριαίο σύνδρομο ή αλλιώς «γόνατο των δρομέων» και τα κατάγματα κόπωσης.

Τέλος, αρκετοί ορθοπεδικοί έχουν εκφράσει ανησυχίες ότι η υπερεντατική άθληση πριν τη σκελετική ωρίμανση μπορεί να προδιαθέτει εκφυλιστικές παθήσεις αρθρώσεων και χόνδρων στην ενήλικη ζωή, χωρίς βέβαια να έχει αποδειχτεί κάτι τέτοιο.

Τα παιδιά που ασκούνται έντονα είναι πιο ευαίσθητα σε μεταβολές της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος και ιδιαίτερα στη θερμοπληξία (T.Noakes Lore of Running) για τους παρακάτω λόγους:
α) Παράγουν περισσότερη θερμότητα ανά μονάδα βάρους απ’ ότι οι ενήλικες κατά την άσκηση με το ίδιο φορτίο
β) Έχουν μικρότερη ικανότητα εφίδρωσης
γ) Έχουν μειωμένη ικανότητα μεταφοράς θερμότητας από τον πυρήνα του σώματος προς την επιφάνεια (δέρμα)
δ) Έχουν μεγαλύτερη αναλογία επιφάνειας σώματος προς βάρος, που διευκολύνει την πρόσληψη θερμότητας από το περιβάλλον κατά την άσκηση σε θερμό περιβάλλον και αντίθετα ενισχύει την απώλεια θερμότητας σε πιο κρύο περιβάλλον.

Κίνδυνος συνδρόμου ψυχοσωματικής εξάντλησης – εξουθένωσης, το λεγόμενο «burnout». Σύμφωνα με τον σπουδαίο Νοτιοαφρικανικό ιατρό, ερευνητή και δρομέα μεγάλων αποστάσεων, Timothy Noakes, δεν υπάρχει ένδειξη μόνιμης διαταραχής μετά από υπερβολική προπόνηση και επομένως είναι κυρίως ψυχολογική η κύρια συνιστώσα του burnout σε αθλούμενα παιδιά και εφήβους.

Βλαβερές συνέπειες της πρώιμης εξειδίκευσης

Η εξειδίκευση σε πολύ μικρή ηλικία σ’ ένα άθλημα στερεί τα παιδιά από ζωτικές εμπειρίες της φυσιολογικής παιδικής ηλικίας, εμπειρίες που δεν μπορεί να τις ξαναζήσει κανείς!

Ο Noakes είναι πολέμιος αυτής της εξειδίκευσης και υποστηρίζει ότι τόσο στις ΗΠΑ όσο και στη χώρα του (Νότια Αφρική) η πρώιμη αθλητική επιτυχία είναι σχεδόν σίγουρη ένδειξη μη επιτυχημένης καριέρας σε ενήλικη ζωή, εκτός εξαιρέσεων που επιβεβαιώνουν τον κανόνα! Αναφέρει επίσης ότι οι σπουδαίοι δρομείς μεγάλων αποστάσεων όπως Heile Gebreselassie και Paul Tergat δεν προπονούνταν εντατικά όταν ήταν νεαροί.

Οι επίσημες θέσεις

Η Ένωση Ιατρικών Διευθυντών Μαραθωνίων (IMMDA) της AIMS είχε εκδώσει οδηγίες για παιδιά και ενδεχόμενη συμμετοχή τους σε μαραθώνιο το 2001 με τον τίτλο «Immda Advisory Statement on children and marathoning: How young is too young» όπου παρουσιάζονται τα ενδεχόμενα προβλήματα που ενδέχεται να προκύψουν από την προετοιμασία και συμμετοχή ενός ανήλικου στον μαραθώνιο και προτείνουν η συμμετοχή στο αγώνισμα να πραγματοποιείται από δρομείς 18 ετών και άνω.

Ωστόσο, αφήνουν ανοιχτό ένα μικρό παράθυρο όπου ένας νεαρός δρομέας μπορεί να έχει θετική εμπειρία από τη συμμετοχή του σε έναν μαραθώνιο υπό την προϋπόθεση της κατάλληλης ανατομίας, της σωστής προπόνησης/προετοιμασίας και της αντίστοιχης ψυχοσωματικής ωρίμανσης. Κάτι τέτοιο όμως πρέπει να αποτελεί την εξαίρεση και όχι τον κανόνα! Στον αντίποδα, η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής (AAD) ενώ το 2003 συνιστούσε την αποφυγή μαραθωνίου σε παιδιά, αναφέροντας ανησυχίες για βλάβης υπερκαταπόνησης και πιθανό ψυχολογικό burnout, το 2007 αναθεώρησε την άποψη αυτή λόγω έλλειψης αποδείξεων που υποστηρίζουν τους κινδύνους συμμετοχής σε μαραθώνιο.

Συνιστά κατάλληλο εβδομαδιαίο πρόγραμμα προπόνησης και κατάλληλη εκπαίδευση και εφιστά ιδιαίτερα την προσοχή για τον κίνδυνο θερμοπληξίας και τη σωστή ενυδάτωση.
Στο τελικό συμπέρασμά της αναφέρει ότι εφ’ όσον υπάρχει ένα καλά σχεδιασμένο προπονητικό πρόγραμμα δεν υπάρχει λόγος «απαγόρευσης» της συμμετοχής νεαρού αθλητή σε μαραθώνιο με την προϋπόθεση ότι «χαίρεται τη δραστηριότητα και δεν έχει τραυματισμούς».

Επίλογος-Τελικές σκέψεις

Είναι γενικά αποδεκτό από πολλούς επιστήμονες της φυσιολογίας της άθλησης ότι κάθε αγώνας δρόμου είναι ένα επιστημονικό πείραμα για κάθε δρομέα ξεχωριστά. Αυτό μάλιστα ισχύει ακόμα περισσότερο όταν αφορά παιδιά που τρέχουν σε μαραθώνιους. Όπως αναφέρει ο T. Noakes δεν υπάρχουν στοιχεία από μακροχρόνιες μελέτες για προπόνηση παιδιών διάρκειας μεγαλύτερης των 2 ωρών ημερησίως.

Σε κάθε περίπτωση όμως, θέλουμε τα παιδιά μας να αθλούνται και όχι να κάθονται μπροστά στις οθόνες της τηλεόρασης και των υπολογιστών! Ναι στο τρέξιμο στα παιδιά για διασκέδαση και συμμετοχή και όχι για τη δημοσιότητα ή για τον γονέα ή τον προπονητή.
Aς ζήσουνε τα παιδιά μας μια γεμάτη, χαρούμενη παιδική ζωή και ας μην ξεχνάμε ότι τα παιδιά δεν είναι «μικροί» ενήλικες!

Προϋποθέσεις για τρέξιμο αντοχής σε παιδιά

– Να υπάρχει ελεγχόμενο προπονητικό πρόγραμμα με έμφαση στη διασκέδαση και τη συμμετοχή και όχι στα ρεκόρ και τους χρόνους!
– Να συνεχίζουν τις προπονήσεις χωρίς τραυματισμούς ή πόνους κατά την προπόνηση
– Να έχουν φυσιολογική ανάπτυξη σε ύψος και βάρος
– Να έχουν καλή υγεία, ισορροπημένη διατροφή και καλό ύπνο
– Να έχουν φυσιολογική κοινωνική αλληλεπίδραση και καλή σχολική απόδοση
– Για τα κορίτσια να έχουν φυσιολογικό εμμηνορρυσιακό κύκλο.
– Να έχουν έως και 2 ημέρες /εβδομάδα ρεπό
– Να έχουν ποικιλία στην προπόνηση και να μην εξειδικεύονται αυστηρά σε ένα άθλημα.