Αποτελούν ίσως την ομάδα φαρμάκων με το μεγαλύτερο τζίρο, δίνονται συνήθως χωρίς συνταγή και λαμβάνονται συχνά από δρομείς. Ο κυριότερος λόγος χρήσης τους είναι η άμεση αντιμετώπιση ενός πόνου, ο οποίος δεν είναι τίποτε άλλο από ένα σημάδι ότι σε κάποιο σημείο του σώματός μας, κάτι δεν πάει καλά. Αυτό που πρέπει να γίνει κατανοητό είναι, ότι τα αντιφλεγμονώδη δε γιατρεύουν το πρόβλημα απλά το καλύπτουν.
Πότε όμως είναι απαραίτητη η χρήση τους και πότε μπορεί να αποφευχθούν; Τα παρακάτω θα πρέπει να διαβαστούν με πολλή προσοχή από τους δρομείς κάθε ηλικίας, ειδικά τους πάνω των 40 ετών, γιατί είναι αυτοί που συνηθίζουν να τα λαμβάνουν συχνότερα. Και για έναν ακόμα λόγο. Τα αντιφλεγμονώδη αποτελούν τη συχνότερη αιτία θανάτου στην Αμερική σε σχέση με πολλές μορφές καρκίνου.
Οι δύο κατηγορίες
Υπάρχουν δύο μεγάλες κατηγορίες αντιφλεγμονωδών: τα στεροειδή με κύριο εκπρόσωπο την κορτιζόνη και τα παράγωγά της και τα μη στεροειδή με κύριους εκπροσώπους την ασπιρίνη, την παρακεταμόλη (Depon) και τα παράγωγα του προπιονικού οξέος (Brufen, Oruvail, Naprosyn, Flurofen, κλπ). Στο άρθρο αυτό θα αναφερθούμε στα μη στεροειδή.
Ο μηχανισμός δράσης
Ο βασικός μηχανισμός δράσης περιλαμβάνει αναστολή ενός ενζύμου που λέγεται κυκλοξυγενάση και το οποίο είναι υπεύθυνο για τη δημιουργία ενώσεων που λέγονται προσταγλανδίνες. Εδώ στηρίζεται και μια σημαντική παρενέργεια όλων αυτών των φαρμάκων, με εξαίρεση την παρακεταμόλη (DEPON), που είναι ο γαστρικός ερεθισμός που προκαλούν. Η αναστολή της προσταγλανδίνης -2, η οποία είναι υπεύθυνη για τη δημιουργία μιας προστατευτικής βλένης στο στομάχι, οδηγεί στην ευαισθησία του στομάχου και στη δράση του υδροχλωρικού οξέος, με αποτέλεσμα τη δυσπεψία, τη ναυτία, τη γαστρίτιδα και τη διάρροια. Γι’ αυτό χρειάζεται πολύ προσοχή στη λήψη τέτοιων φαρμάκων και ειδικά από τους δρομείς με προβλήματα στο στομάχι.
Ας δούμε, όμως, ορισμένα χαρακτηριστικά των πιο κοινών από τα παραπάνω φάρμακα:
1. Ακετυλοσαλυκιλικό οξύ (Ασπιρίνη)
Θεωρείται το πιο σημαντικό μη στεροειδές – αντιφλεγμονώδες με αναλγητική δράση, που διαρκεί περίπου 4 ώρες. Θεωρείται πολύ αποτελεσματικό για πόνους μέτριας έντασης, αλλά όχι ικανοποιητικό για πόνους της κοιλιακής χώρας (π.χ. πόνους περιόδου, όπου μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα αιμορραγίας). Η ασπιρίνη θεωρείται πολύ αποτελεσματική για πόνους των αρθρώσεων ή του μυοσκελετικού που συχνά ταλαιπωρούν τους δρομείς.
Το 50% των δρομέων όμως δεν ανέχονται ορισμένες παρενέργειές της που έχουν σχέση με το γαστρικό ερεθισμό, ο οποίος προκύπτει από τη θεραπεία όταν απαιτούνται υψηλότερες από τις συνηθισμένες δόσεις. Έτσι, αναπτύχθηκαν νέα φάρμακα με στόχο να είναι πιο αποτελεσματικά, τα οποία τελικά δε φαίνεται να υπερτερούν, ιδιαίτερα της ασπιρίνης, έχοντας όμως ένα χαρακτηριστικό: έχουν πολύ υψηλότερη τιμή, δυσανάλογα μεγάλη σε σχέση με τα πλεονεκτήματα που προσφέρουν. Γενικά πρέπει να ξέρουμε, ότι κάθε άνθρωπος και ειδικά δρομέας αντιδρά διαφορετικά σε κάθε θεραπεία με διαφορετικό φάρμακο και ίσως αυτό να είναι ένα στοιχείο που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη για τη θεραπεία.
2. Παρακεταμόλη (Depon)
Δεν έχει ιδιαίτερη αντιφλεγμονώδη δράση, αλλά έχει ικανοποιητική αναλγητική (σαφώς όμως λιγότερη από την ασπιρίνη). Το βασικό της πλεονέκτημα είναι, ότι δεν προκαλεί γαστρικό ερεθισμό. Ένα στοιχείο που πρέπει να γνωρίζουν οι δρομείς είναι ότι σε υψηλές δόσεις είναι τοξική στο συκώτι και ειδικά σε δρομείς με έλλειψη του ενζύμου G6PD (αφυδρογονάση της 6 φωσφ. γλυκόζης). Έρευνα για τους δρομείς με έλλειψη του παραπάνω ενζύμου γίνεται στο τμήμα Βιοχημείας-Βιοτεχνολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (υπ. Καθ. Δ. Κουρέτας), όπου οι δρομείς υποβάλλονται σε ειδικές εξετάσεις εντελώς δωρεάν.
3. Παράγωγα του προπιονικού οξέος (αναφέρθηκαν προηγούμενα) και οξικάμες (πιροξικάμη, τενοξικάμη)
Έχουν σημαντική αντιφλεγμονώδη και αναλγητική δράση. Κάτι ιδιαίτερα σημαντικό που δε θα πρέπει να ξεχνάμε είναι το εξής: ας υποθέσουμε ότι έχουμε ένα πρόβλημα σε μια άρθρωση ή στο μυσκελετικό, το οποίο ανταποκρίνεται σε κάποια θεραπεία με αντιφλεγμονώδη. Έστω και αν υπάρχει καλυτέρευση δε θα πρέπει να μας ενθουσιάζει και να επανερχόμαστε σε εντατική προπόνηση. Θα εξηγήσω το γιατί. Η φλεγμονή είναι μια πολύ σημαντική λειτουργία του οργανισμού, η οποία ενεργοποιείται όταν υπάρχει κάποιος τραυματισμός ιστού, με σκοπό να επιστρατεύσει όλους εκείνους τους παράγοντες στο σώμα για να ακολουθήσει ίαση. Δηλαδή ίαση χωρίς φλεγμονή δεν υφίσταται.
Με τη χορήγηση αντιφλεγμονωδών τα συμπτώματα υποχωρούν, όμως συνήθως το αίτιο υπάρχει, δεν του δίνουμε σημασία, συνεχίζουμε την προπόνηση και δυστυχώς αντί να καλυτερεύουμε τελικά χειροτερεύουμε. Όμως μερικές φορές η φλεγμονή πυροδοτείται πολύ έντονα και συχνά ανεξέλεγκτα και χρειάζεται κάποιο φρένο στον οργανισμό, για να μπορέσει το σημείο που φλεγμαίνει να αποκαταστήσει καλύτερα τη ζημιά. Αυτόν το ρόλο τον παίζουν τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα, τα οποία στις περισσότερες περιπτώσεις μπορούν και να αποφευχθούν.
Εναλλακτικοί τρόποι αντιμετώπισης της φλεγμονής στους δρομείς:
1. Σημαντική βοήθεια, ειδικά στα πρώτα στάδια της φλεγμονής αποτελεί η τοποθέτηση κρύων επιθεμάτων.
2. Μέθοδοι που εφαρμόζονται από ειδικευμένους χειροπρακτικούς και αθλητιάτρους-ορθοπεδικούς που δεν περιλαμβάνουν φάρμακα.
3. Χορήγηση ω-3 λιπαρών οξέων ειδικά εικοσιπεντανοϊκού οξέος (ΕΡΑ) που βρίσκονται στα ψάρια αλλά και σε συμπληρώματα διατροφής. Αυτά εμποδίζουν την απελευθέρωση αραχιδονικού οξέος από τις κυτταρικές μεμβράνες, το οποίο θα μετατρεπόταν σε προσταγλανδίνη-2. Αυτό εξηγεί γιατί οι χρόνιοι πόνοι από αρθριτικά ανακουφίζονται από αυξημένη κατανάλωση ψαριών. Επίσης ω-3 λιπαρά από ξηρούς καρπούς βοηθούν γιατί μετατρέπονται σε ΕΡΑ.
4. Αυξημένη χορήγηση αντιοξειδωτικών, κυρίως με τη μορφή φρούτων και λαχανικών και όχι φαρμάκων και συμπληρωμάτων. Έρευνες στο εργαστήριο μας έδειξαν, ότι η αντιοξειδωτική ικανότητα του οργανισμού είναι υψηλότερη σε δρομείς που λαμβάνουν ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο, παρά σε εκείνους που έπαιρναν μεγάλες δόσεις αντιοξειδωτικών.
5. Δισκία γλυκοζαμίνης μπορούν να βοηθήσουν σε χρόνιες παθήσεις των αρθρώσεων. Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι αποτελούν θεραπεία εξίσου αποτελεσματική με τα κοινά αντιφλεγμονώδη. Έχει ιδιαίτερη σημασία να γίνει κατανοητό, ότι η χρήση των αντιφλεγμωνωδών κάθε μορφής θα πρέπει να γίνεται με ΠΟΛΛΗ ΠΡΟΣΟΧΗ και πάντα με τη συμβουλή ιατρού, να είναι δε το τελευταίο όπλο κατά των τραυματισμών.
