Το θέμα της διατροφής απασχολεί όλο και περισσότερους ανθρώπους, καθώς ο τρόπος παραγωγής των περισσοτέρων τροφών, είτε αυτές έχουν φυτική είτε ζωική προέλευση, είναι αμφιβόλου ποιότητας. Και αυτό όχι μόνο μειώνει τη θρεπτική τους αξία, αλλά επηρεάζει και την καταλληλότητά τους, αφού μια πληθώρα πρόσθετων ουσιών θέτουν σε κίνδυνο την ίδια μας την υγεία. Χωρίς να είμαστε ισοπεδωτικοί και καταστροφολόγοι, θα λέγαμε ότι πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί στην επιλογή των τροφών για την κάλυψη των διατροφικών μας αναγκών. Μια εναλλακτική και πιο υγιεινή πρόταση αποτελούν τα βιολογικά προϊόντα, τα οποία παράγονται με πιο φυσικό και παραδοσιακό τρόπο.
Τι είναι τα βιολογικά προϊόντα;
Η χρησιμοποίηση του όρου «βιολογικό» για τη σήμανση και τη διαφήμιση των γεωργικών προϊόντων και ειδών διατροφής περιορίζεται στα προϊόντα που έχουν παραχθεί σύμφωνα με τις αρχές παραγωγής και τους κανόνες μεταποίησης του ΚΑΝ (ΕΚ) 1257/99. Kανένα προϊόν δε διατίθεται στο εμπόριο ως «βιολογικό», χωρίς να ελεγχθεί και να πιστοποιηθεί.
Πώς πιστοποιούνται και πώς ελέγχονται τα βιολογικά προϊόντα στην Ελλάδα;
Αρμόδιος φορέας είναι το γραφείο Βιολογικών Προϊόντων του Υπουργείου Γεωργίας, το οποίο έχει αναγνωρίσει ιδιωτικούς φορείς που ελέγχουν τους παραγωγούς, μεταποιητές και εμπόρους. Είναι κυρίως, αλλά όχι μόνον, αγροτικά προϊόντα που η παραγωγή τους στηρίχθηκε σε φυσικές διεργασίες. Αυτό σημαίνει χρησιμοποίηση εναλλακτικών, ως προς τα χημικά, μεθόδων αντιμετώπισης εχθρών (ασθενειών και ζιζανίων), μη χρήση συνθετικών φυτοφαρμάκων, λιπασμάτων και ζιζανιοκτόνων, καθώς και τεχνικών παραγωγής, όπως η εναλλαγή των καλλιεργειών, η ανακύκλωση φυτικών και ζωικών υπολειμμάτων, η χρήση, κατά το δυνατόν, ιθαγενών φυλών ζώων και φυτών, η φυσική διατροφή, η ελεύθερη και υγιεινή βοσκή κλπ.
Ποιες είναι οι κατηγορίες των βιολογικών προϊόντων;
Τα βιολογικά προϊόντα διακρίνονται στις παρα- κάτω κατηγορίες:
1. Mη μεταποιημένα προϊόντα βιολογικής γεωργίας (νωπά), καθώς και μεταποιημένα όπου τουλάχιστον το 95% των συστατικών τους έχει παραχθεί σύμφωνα με τις αρχές της βιολογικής γεωργίας.
2. Μεταποιημένα προϊόντα, τα οποία περιέχουν κατά 50-95%, συστατικά που έχουν παραχθεί με βιολογικό τρόπο. Τα μεταποιημένα προϊόντα με λιγότερο από 50% συστατικά βιολογικής προέλευσης απαγορεύονται στον βιολογικό τρόπο παραγωγής.
Μπορούν τα βιολογικά προϊόντα να καλύψουν το σύνολο των αναγκών του σημερινού καταναλωτή;
Ασφαλώς. Εκτός από λαχανικά, φρούτα, γαλακτοκομικά προϊόντα και κρέας, τα βιολογικά προϊόντα καλύπτουν μια ποικιλία από προϊόντα καθημερινής χρήσης, όπως ψωμί και προϊόντα αρτοποιείου, χυμούς, μπίρες και αλκοολούχα ποτά, λάδια, μεταποιημένα τρόφιμα (μακαρόνια, ρύζια, έτοιμα φαγητά κλπ.), παιδικές τροφές, καλλυντικά, χαρτικά, κ.α.
Γιατί τα βιολογικά προϊόντα είναι πιο ακριβά από τα συμβατικά;
Κατ’ αρχήν, τα βιολογικά προϊόντα χρησιμοποιούν καλλιεργητικές μεθόδους που δε βοηθούν στην ποσοτική ανάπτυξη της παραγωγής. Η έλλειψη συνθετικών λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων, μειώνει την παραγωγή και, συχνά, την ελαχιστοποιεί (ασθένειες και έντομα προκαλούν ζημιές). Το ίδιο συμβαίνει με τα ζιζάνια που αντιμετωπίζονται με σκάλισμα με το χέρι, γεγονός που ανεβάζει το κόστος παραγωγής. Και στην κτηνοτροφία το πρόβλημα εμφανίζεται με την ίδια ένταση. Οι φυσικές τροφές χωρίς «συνθετικά πρόσθετα» (με τις γνωστές επιπτώσεις υγείας στον άνθρωπο) δεν μπορούν να παραχθούν σε μεγάλη ποσότητα, όπως με τις συμβατικές μεθόδους. Παρ’ όλα αυτά, εφ’ όσον οι βιολογικές καλλιέργειες αναπτυχθούν και πάρουν τη θέση που τους αξίζει, το κόστος και οι τιμές θα πέσουν σε επίπεδα απολύτως ανταγωνιστικά. Να σημειωθεί ότι η κατανάλωση των βιολογικών προϊόντων στην Ελλάδα καλύπτει μόλις το 0,4% του συνόλου της κατανάλωσης, σε σχέση με το 2-5% της μέσης κατανάλωσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Για να δείτε θέματα ενδυνάμωσης-ευλυγισίας ειδικά για δρομείς πατήστε εδώ.
Γιατί η εξωτερική εμφάνιση των βιολογικών φρούτων και λαχανικών δεν είναι το ίδιο καλή με αυτή των συμβατικών;
Οι ποικιλίες των φυτών, η διατροφή τους (λιπάσματα, ορμόνες), η φυτοπροστασία και μια σειρά ακόμη καλλιεργητικών φροντίδων «αναγκάζουν» τα φρούτα και λαχανικά να αποκτήσουν όψη, σχήμα και χρώμα που είναι μεν συμβατά με τις ανάγκες του μάρκετινγκ, όχι όμως και με τη φυσική τους μορφολογία. Πόσο μάλλον που οι ποικιλίες που προτιμά η βιολογική γεωργία είναι τοπικές, με ελάχιστη έως καθόλου «εξωγενή» βελτίωση. Έτσι, μπορεί μεν τα βιολογικά προϊόντα να μην είναι τόσο ευπαρουσίαστα όσο τα συμβατικά, είναι όμως πολύ πιο νόστιμα και κυρίως πιο υγιεινά.
Γιατί είναι σημαντικά σε σχέση με τα συμβατικά για τους δρομείς;
Τα λαχανικά και τα φρούτα βιολογικής γεωργίας έχουν μεγαλύτερη σε ποσοστό επί ξηρού περιεκτικότητα από τα αντίστοιχα συμβατικά. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως τα συμβατικά τρόφιμα έχουν μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε νερό από τα βιολογικά. Πάνω στο εύρημα αυτό στηρίζονται πολλοί επαγγελματίες του χώρου για να πείσουν τον καταναλωτή πως η φαινομενικά αυξημένη τιμή των βιολογικών προϊόντων ουσιαστικά εξισώνεται με αυτήν των συμβατικών. Γενικότερα, υπάρχουν πολύ λίγες καλά σχεδιασμένες έρευνες, οι οποίες είναι δυνατόν να κάνουν μια έγκυρη σύγκριση της διατροφικής αξίας των βιολογικών και των συμβατικών προϊόντων, λόγω πολλών μεθοδολογικών περιορισμών. Φαίνεται πάντως μια υψηλότερη συγκέντρωση σε βιταμίνη C στην πατάτα και τα φυλλώδη λαχανικά βιολογικής γεωργίας.
Aναφορά που έγινε το 2001 στην Αγγλία από τον Heaton και τους συνεργάτες του δήλωνε πως τα βιολογικά τρόφιμα περιέχουν αυξημένη συγκέντρωση και σε κάποια απαραίτητα ανόργανα στοιχεία όπως ασβέστιο, μαγνήσιο, σίδηρο και χρώμιο. Μάλιστα, το λυκοπένιο στην ντομάτα, οι πολυφαινόλες στις πατάτες, τα φλαβονοειδή στα μήλα και η ρεσβερατόλη στο κόκκινο κρασί ήταν σημαντικά αυξημένα. Επίσης, φαίνεται πως και η πρωτεΐνη των βιολογικών φρούτων και λαχανικών είναι υψηλότερης βιολογικής αξίας.
Πάντως, για να διαπιστωθεί η ανωτερότητα της αξίας των βιολογικών προϊόντων, θα πρέπει να πραγματοποιηθούν περισσότερες έρευνες.
Πού μπορείτε να τα βρείτε;
Τα βιολογικά προϊόντα συναντώνται σε όλο και περισσότερα σημεία πώλησης. Οι καταναλωτές μπορούν να τα προμηθευτούν από ειδικά καταστήματα βιολογικής-οικολογικής διατροφής, τα οποία υπάρχουν πλέον στις περισσότερες περιοχές και σε μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ.
Το τελευταίο διάστημα προϊόντα βιολογικής γεωργίας πωλούνται σε ειδικές λαϊκές αγορές που υπάρχουν στην Αττική και τη Θεσσαλονίκη.
Οι λαϊκές αυτές αγορές γίνονται συνήθως απογευματινές ώρες.
Τι πρέπει να προσέχετε όταν αγοράζετε βιολογικά τρόφιμα;
Όλα τα βιολογικά προϊόντα πρέπει να είναι συσκευασμένα και να διαθέτουν την ένδειξη ότι αποτελούν προϊόντα βιολογικής γεωργίας. Τα βιολογικά φρούτα και λαχανικά πρέπει να πωλούνται μόνο στην εποχή τους. Δεν επιτρέπεται να πωλούνται χύμα, εκτός και αν αγοράζονται από το κτήμα του παραγωγού. Τα παραδοσιακά προϊόντα δεν είναι κατ’ ανάγκην βιολογικά, εκτός και αν υπάρχει ένδειξη ότι αποτελούν προϊόντα βιολογικής γεωργίας.
Ποια η επίδρασή τους στο φυσικό περιβάλλον;
Η βιολογική γεωργία αποτελεί μια εναλλακτική πρόταση ήπιας γεωργίας, φιλικής προς το περιβάλλον και τον άνθρωπο. Η προτίμηση των βιολογικών προϊόντων δεν αποτελεί μόνο μια συνειδητοποιημένη καταναλωτική επιλογή, αλλά συνιστά και μια διαφορετική αντίληψη, με επίκεντρο το σεβασμό προς τη φύση και την ποιότητα ζωής. Η βιολογική γεωργία βοηθάει την «αποτοξίνωση» του περιβάλλοντος από τα τοξικά δηλητήρια με τα οποία η συμβατική καλλιέργεια έχει επιβαρύνει το οικοσύστημα.
Η βιολογική γεωργία στηρίζεται στην εκμετάλλευση των φυσικών πόρων και στην παραγωγή γεωργικών προϊόντων μέσα από φυσικές διαδικασίες που διατηρούν μακροπρόθεσμα την ισορροπία στο οικοσύστημα.
Δημοσίευση στο Runner νο. 21, της Ειρήνης Μπαμπαρούτση, Κλινικής Διαιτολόγου – Αθλητικής Διατροφολόγου, www.thermida.com
