Τι είναι τα super shoes; Μπορούν πράγματι να πραγματοποιήσουν αυτά που υπόσχονται; Απευθύνονται σε όλους τους δρομείς; Και αν όντως βοηθούν, είναι για όλους το ίδιο;
Ο Στέλιος Πετρούτσος μας παρουσιάζει εκτενώς όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε, αλλά και αυτά που δεν… φανταζόμαστε για τα παπούτσια που διαθέτουν έλασμα από ανθρακονήματα.
Έτσι άρχισαν όλα…
Η εισαγωγή του πρώτου «σούπερ» δρομικού υποδήματος έγινε από την πρωτοπόρο Nike, παρουσιάζοντας το «Vaporfly», το οποίο και συνέδεσε με την προσπάθεια για το σπάσιμο του ιστορικού φράγματος των 2 ωρών στον Μαραθώνιο, από τον Eliud Kipchoge. Ο «ντόρος» που ακολούθησε, οδήγησε σχεδόν όλες τις εταιρείες παραγωγής δρομικών υποδημάτων σε «αγώνα δρόμου», με την ελπίδα να προσφέρουν παρόμοιο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα τόσο σε χορηγούμενους ελίτ αθλητές, όσο και στους μαζικά αθλούμενους ανά τον κόσμο. Το κοινό χαρακτηριστικό στο «DNA» των νέων «σούπερ» υποδημάτων είναι η παρουσία ενός άκαμπτου ελάσματος από ίνες άνθρακα, το οποίο διατρέχει σχεδόν σε όλο το μήκος του υποδήματος, προκειμένου να αυξάνει την επιμήκη ακαμψία του παπουτσιού. Τις περισσότερες φορές η αυξημένη ακαμψία συνδυάζεται με παχύτερους αφρούς που διαθέτουν και καλύτερη απόκριση στην ενδιάμεση σόλα (μεσοσόλα – «midsole»), με στόχο την βέλτιστη απορρόφηση κραδασμών και τη μεγιστοποίηση της απόδοσης ενέργειας.
Τελικά, τα «σούπερ» παπούτσια βελτιώνουν τις δρομικές επιδόσεις;
Στo πλαίσιo ενός πολύ καλά σχεδιασμένου ερευνητικού πρωτόκολλου ο Hoogkamer και συνεργάτες διερεύνησαν τις μεταβολές στη δρομική οικονομία, σε 18 αθλητές υψηλού επιπέδου, σε συνθήκες τρεξίματος πάνω σε εργομετρικό διάδρομο, με χρήση τριών υποδημάτων: ένα υπερ-παπούτσι (Nike Zoom Vaporfly) και δύο «συμβατικά», το Nike Zoom Streak6 και το Adidas Adizero Adios Boost2 (εικόνα 1). Αξίζει να σημειωθεί πως το μοντέλο της Adidas δεν επιλέχθηκε τυχαία για σύγκριση, μιας και με αυτά τα παπούτσια ρεκόρ Μαραθώνιου, το οποίο ήταν σε ισχύ μέχρι και το 2017 που δημοσιευτήκαν τα αποτελέσματα της έρευνας. Η εν λόγω έρευνα συμπέρανε πως τα συγκεκριμένα μοντέλα παρείχαν ξεκάθαρη βελτίωση +4% κατά μέσο όρο, στη δρομική οικονομία συγκριτικά με τα υπόλοιπα μοντέλα, σε ταχύτητες τρεξίματος 14-18χλμ./ώρα.
Κάτι που επιβεβαιώθηκε αργότερα και από ανεξάρτητη έρευνα από τους Barnes και Kilding (2019). Αντιλαμβάνεται κανείς ότι το βάπτισμα του μοντέλου σε «Vaporfly 4%» δεν ήταν καθόλου αυθαίρετο.
Και φυσικά επειδή η Nike μας έχει συνηθίσει σε επιθετικό και αξιοθαύμαστο marketing, θα μπορούσε ο καθένας δικαιολογημένα να υποθέσει, ότι οι προαναφερθείσες μελέτες ήταν «καθοδηγούμενες» για να αποκτήσει το «4%» μια επιστημονική, και όχι απλά μια εμπορική υπόσταση.
Η στατιστική ανάλυση, όμως, με δείγμα χιλιάδων δρομέων, και όχι απλά με δεδομένα από 18-20 δρομείς, όπως στις παραπάνω ελεγχόμενες κλινικές μελέτες, δεν μπορεί να διαψευσθεί. Ο λόγος για μια πολύ πρόσφατη δημοσίευση από τον Bermon και συνεργάτες (2021) η οποία παρατήρησε ότι στις χρονιές 2018-2019 σημειώθηκε σημαντική βελτίωση στους κορυφαίους χρόνους τερματισμού ελίτ αθλητών, στους μεγάλους Μαραθώνιους και Ημιμαραθώνιους δρόμους ανά τον κόσμο, με τη χρήση των υπερ-παπουτσιών.
Γεγονός το οποίο ώθησε στο «ξεδιάντροπο» (κατά τη προσωπική μου άποψη, επειδή υποβιβάζει εντελώς την προσπάθεια των αθλητών), αλλά όχι και αδικαιολογήτως, επιθετικό marketing της Nike στα social media: “its gotta be the shoes” (θα πρέπει να οφείλεται στα παπούτσια).
Δείτε μία ακόμα σχετική επιστημονική έρευνα
Σε απόλυτη συμφωνία με τα παραπάνω ήρθε και άλλη ανεξάρτητη έρευνα των Senefeld και συνεργατών (2021). Στην εν λόγω έρευνα έγινε σύγκριση στους χρόνους των 50 πρώτων τερματισμών, στους μεγάλους ανά τον κόσμο Μαραθώνιους δρόμους, από το 2010 και έπειτα. Παρατηρήθηκε ότι με την χρήση των υπερ-παπουτσιών της Nike (Next% & Alphafly) ή άλλων πρωτότυπων μοντέλων της εταιρείας (τα αποκαλούμενα «νεοτεριστικά» Nike), βελτιώθηκαν οι χρόνοι τερματισμού στον Μαραθώνιο έως και 2% (2,8 λεπτά) και 2.6% (4,3 λεπτά), για τους άντρες και γυναίκες δρομείς αντίστοιχα.
Το «θαύμα»
Οφείλουμε, λοιπόν, να παραδεχτούμε ότι η Nike έκανε για άλλη μια φορά το «θαύμα» της, παντρεύοντας, για πρώτη φορά στην ιστορία της αθλητικής παπουτσο – βιομηχανίας, την επιστήμη με το marketing. Και αυτό γιατί δεν γίνεται να αγνοήσουμε το γεγονός ότι τα αμέτρητα παράπονα και οι ανησυχίες που εκφράζονται δημόσια περί άδικου πλεονεκτήματος, υποχρέωσαν το 2020 το διοικητικό όργανο «World Athletics» (Παγκόσμια Ομοσπονδία Κλασικού Αθλητισμού, πρώην IAAF), στο να αποσαφηνίσει και να επιβάλλει στις εταιρείες παραγωγής αθλητικών υποδημάτων συγκεκριμένες τεχνικές προδιαγραφές! Πιο συγκεκριμένα, προσδιόρισε το πάχος της μεσοσόλας αφρού (stack height) στα 40 χιλιοστά το μέγιστο, για τα παπούτσια δρόμου, και περιόρισε το έλασμα από ανθρακοΐνες σε ένα για κάθε παπούτσι (Burns & Tam 2020, Muniz-Pardos et al 2021).
Τέλος, είναι ηθικά απαραίτητο να αντιληφθούμε και να αναγνωρίσουμε ότι χωρίς την ύπαρξη γρήγορων αθλητών, καμία εταιρία δεν μπορεί να κατασκευάσει γρήγορα παπούτσια τρεξίματος! Μπορεί να παρέχουν τεκμηριωμένα κάποιο μικρό πλεονέκτημα, για να μειωθούν λίγο ακόμη οι κορυφαίοι χρόνοι τερματισμού σε αγώνες αντοχής, αλλά δεν είναι σωστό ο αγώνας τον αθλητών να μεταφράζεται σε αγώνα παπουτσιών.
Nike: Ένας αληθινός “Game Changer”;
Το 94% όλων των Αμερικάνων μαραθωνοδρόμων που διεκδίκησαν σε προκριματικούς αγώνες την συμμετοχή τους στην Ολυμπιάδα του Τόκιο, έκαναν χρήση υπερ-παπουτσιών. Δύο εταιρείες ξεχώρισαν σε προτιμήσεις, με την Nike όμως να σημειώνει συντριπτική διαφορά από το δεύτερο ανταγωνιστή της. Φήμες και ανέκδοτες ιστορίες έχουν πλέον μετατρέψει το υπερ-παπούτσι της Nike σε μυθικό. Για παράδειγμα, ελίτ αθλητές έσπασαν συμβόλαια χορηγίας για να τρέξουν με παπούτσια Nike. Επίσης, χορηγοί επέτρεψαν στους αθλητές τους να αγωνιστούν με Nike, προκειμένου να μην νιώθουν οι ίδιοι ότι έχουν ανταγωνιστικό μειονέκτημα έναντι των άλλων δρομέων στα προκριματικά. Ως επακόλουθο το «μουντζούρωμα» (‘‘blacking out’’, το καμουφλάρισμα των παπουτσιών με μαύρο ανεξίτηλο μαρκαδόρο) πήγε… σύννεφο, προκειμένου να μην είναι εύκολα αντιληπτά κατά την διάρκεια του αγώνα.
Το δαιμόνιο τμήμα marketing της Nike φυσικά δεν άφησε την ευκαιρία να πάει χαμένη και έτσι, λίγο πριν την έναρξη των ολυμπιακών αγώνων στο Τόκιο, κυκλοφόρησε ένα ολόλευκο Alphafly spike. Το εν λόγο στιβικό παπούτσι παρουσιάστηκε στα social media ως ένας «άδειος καμβάς», ώστε να μπορούν οι αθλητές να τοποθετήσουν πάνω σε αυτό δικά τους διακριτικά και έτσι να έχουν όλοι την «ίδια ευκαιρία να διεκδικήσουν το προσωπικό τους ρεκόρ» σε μια συγκυριακά δύσκολη Ολυμπιάδα. Αδιαμφισβήτητα, όλα τα παραπάνω γεγονότα είναι ένα ισχυρό παράδειγμα της τέχνης του επιθετικού marketing, όταν αυτό συνδυάζεται με ένα ποιοτικό προϊόν που «δουλεύει» αποδεδειγμένα!
Με ποιο μηχανισμό κάνουν το «μαγικό κόλπο» τα σούπερ υποδήματα;
Αποδεικνύεται ότι η βελτιωμένη οικονομία τρεξίματος, δεν συμβαίνει εξαιτίας της μείωσης της μυϊκής δραστηριότητας στους γαστροκνημίους μύες ή τον υποκνημίδιο όπως πιστευόταν αρχικά. Δηλαδή, η μειωμένη κατανάλωση οξυγόνου, δεν οφείλεται στη μείωση των μεταβολικών αναγκών, αλλά στην ενεργητική ενίσχυση της μετάβασης στην πρόσθια κίνηση στο τρέξιμο. Πιο συγκεκριμένα, επιταχύνεται στην ποδοκνημική η μετάβαση από ραχιαία κάμψη, σε πελματιαία κάμψη και αυτό οδηγεί σε βελτιωμένη παραγωγή έργου με λιγότερη κατανάλωση ενέργειας (Roy & Stafanysin 2006). Κάτι σαν να αλλάζουμε σε μεγαλύτερο μπροστά γρανάζι, δηλαδή, στο ποδήλατο.
Επίσης, όσο περισσότερο αυξάνεται η επιμήκης δυσκαμψία του υποδήματος, δηλαδή όσο πιο σκληρό είναι το ένθετο έλασμα ανθρακονημάτων, τόσο μεγαλύτερος είναι ο βαθμός της δύναμης αντίδρασης του εδάφους, επομένως και το κέρδος σε ενέργεια (Willwacheretal 2014). Η βελτίωση στη δρομική οικονομία, για τρέξιμο διάρκειας 6 λεπτών σε υπομέγιστο έργο, με χρήση πρωτότυπων Nike Vaporfly, το 2016 εκτιμήθηκε μεταξύ +1% και +2,9%.
Τι συμβαίνει με τα υπόλοιπα υπερ-παπούτσια που εμφανίζονται στην αγορά;
Είναι βέβαιο ότι προκειμένου να επιβιώσουν στην νέα πραγματικότητα, οι υπόλοιπες μεγάλες εταιρείες υποχρεώθηκαν να υιοθετήσουν την τεχνολογία που εισήγαγε με περίτεχνο marketing η Nike. Όμως, η πλειοψηφία των επιστημονικών δημοσιευμάτων μέχρι σήμερα (πιθανόν λόγω μεγάλης διάθεσης κονδυλίων από την Nike), συγκρίνει τα μοντέλα Nike Vaporfly (4%, Next% ή Alphafly) με «συμβατικά» αγωνιστικά παπούτσια, αλλά όχι με κάποιο από τα νέα υπερ-παπούτσια που έχουν εμφανιστεί στην παγκόσμια αγορά από ανταγωνιστές. Μια κατάσταση όχι πολύ δίκαιη, και όχι μόνο για τις άλλες εταιρείες, αλλά και για τον καταναλωτή.
Οποιαδήποτε βελτίωση, με χρήση ένθετου ελάσματος, στην κατανάλωση οξυγόνου μικρότερη του +0,5%, δεν λογίζεται ως θετική επιρροή για δρομικές επιδόσεις (Maddenetal 2016). Το ερώτημα που εύλογα προκύπτει είναι ξεκάθαρο: μπορούν τα υπερ-παπούτσια των άλλων εταιρειών να προσφέρουν παρόμοιες βελτιώσεις στη δρομική οικονομία, με εκείνες που σημειώνουν στο εργαστήριο τα Nike;
Μόνο τότε τα πράγματα θα μπορούσαν να θεωρηθούν περισσότερο δίκαια τόσο για τους διαγωνιζόμενους δρομείς, όσο και για τις εταιρείες που μοιράζονται το μερίδιο της αγοράς. Και για να το θέσουμε στην πραγματική του διάσταση, το μείζον ερώτημα είναι ένα· εξασφαλίζουν όλα τα υπερ-παπούτσια της αγοράς, σε κάθε δρομέα, αύξηση πάνω από 2% στην δρομική οικονομία, έτσι ώστε να δικαιολογούν τα λεφτά τους;
Οι Joubert and Jones (2021) που παρουσιάζονται ως ανεξάρτητοι, από μεγάλες εταιρείες ερευνητές, είχαν ακριβώς την ίδια απορία. Έτσι, σχεδίασαν προσεκτικά ένα ερευνητικό πρωτόκολλο, του οποίου τα άκρως ενδιαφέροντα αποτελέσματα βγήκαν στη δημοσιότητα πριν από μόλις λίγες ημέρες.
Σκοπός της εν λόγω μελέτης ήταν να συγκρίνει τις επιδόσεις επτά αγωνιστικών υπέρ-παπουτσιών, με ενσωματωμένο έλασμα από ανθρακοΐνες και ενός παραδοσιακού αγωνιστικού παπουτσιού, ως προς τη δυνατότητά τους να συμβάλουν θετικά στη βελτίωση της δρομικής οικονομίας, σε 12 ανταγωνιστικούς άνδρες δρομείς μεγάλων αποστάσεων, σε συνθήκες τρεξίματος σε διάδρομο με συγκεκριμένη ταχύτητα (16χλμ./ώρα – 3:45/χλμ.), κάτω από το γαλακτικό κατώφλι.
Οι συμμετέχοντες δρομείς επιλέχθηκαν με συγκεκριμένα κριτήρια, ώστε να αντιπροσωπεύουν το δυνατόν περισσότερο, το προφίλ του μέσου «ανταγωνιστικού» δρομέα αντοχής. Δηλαδή, τουλάχιστον 3 προπ./εβδ το τελευταίο τρίμηνο πριν τη συμμετοχή τους στο ερευνητικό πρωτόκολλο, παρόμοια σωματομετρικά χαρακτηριστικά (ύψος 181 ± 5εκ, σωματικό βάρος 68.0 ± 3,3κιλά, σωματικό λίπος 14.0 ± 2.2%) και χρόνο τερματισμού κάτω από 17:30 σε αγώνα 5χλμ. ή ανάλογη επίδοση σε μεγαλύτερη απόσταση ως και τον Μαραθώνιο. Τα προς διερεύνηση υποδήματα, επιλέχθηκαν βάσει της διαθεσιμότητά τους στην αγορά, του ορίου δαπάνης που εγκρίθηκε για την εν λόγω έρευνα και πάντοτε με προτεραιότητα στα δημοφιλή, στους δρομικούς κύκλους, μοντέλα που αγοράζονται συχνότερα από δρομείς. Τα μοντέλα ήταν:
- Hoka One One – Rocket X,
- Saucony – Endorphin Pro,
- Nike – Air Zoom Alphafly Next%,
- Asics – Metaspeed Sky,
- Nike – ZoomX Vaporfly Next% 2,
- New Balance – Fuel Cell RC Elite,
- Brooks – Hyperion Elite και
- Asics – Hyperspeed (παραδοσιακό αγωνιστικό – “racing flat”).
Από τα παραπάνω παπούτσια που μετρήθηκαν, το Hoka και το Brooks δεν μείωσαν σημαντικά την κατανάλωση οξυγόνου (-0,08% και -0,53% αντίστοιχα), σε σύγκριση με το παραδοσιακό αγωνιστικό παπούτσι Asics Hyperspeed σε ταχύτητα τρεξίματος 16χλμ./ ώρα (3:4/χλμ.). Τα υπόλοιπα παπούτσια σημείωσαν σημαντική μείωση στην κατανάλωση οξυγόνου και αναφέρονται με σειρά από το λιγότερο στο περισσότερο οικονομικό:
New Balance (-1.37%), Saucony (-1,48%), Asics Metaspeed (-2%), Nike VF2 (-2,72%) και Nike AF (-3,03%).
Από τα παραπάνω, είναι προφανές ότι μόνο τα Asics Metaspeed και τα δύο Nike (Vaporfly2 και Alphafly) περνούν το αποδεκτό κατώφλι αύξησης δρομικής οικονομίας, +2,5% και πάνω, και κατ’ επέκταση υποστηρίζουν τεκμηριωμένα την υψηλή αγοραστική τους αξία (“value for money product”).
Συμπερασματικά, οι εταιρείες παπουτσιών καλό θα ήταν να είναι περισσότερο φειδωλές στο μάρκετινγκ περί αύξησης αθλητικών επιδόσεων, ιδιαίτερα από τη στιγμή που το κόστος αγοράς τους στέκεται ιδιαίτερα υψηλότερα, σε σχέση με τον μέσο όρο τιμολόγησης των παραδοσιακών δρομικών υποδημάτων.
Πόσο ρόλο παίζει, πλέον, το βάρος του παπουτσιού;
Παραδοσιακά, η μάζα των παπουτσιών θεωρείται να έχει αντιστρόφως ανάλογη σχέση με τη δρομική οικονομία, σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Frederick (1984), ο οποίος συμπέρανε αύξηση στο μεταβολικό κόστος στο τρέξιμο κατά +1%, για κάθε 100γρ. αύξησης στη μάζα του συμβατικού παπουτσιού. Στην έρευνα των Joubert and Jones (2021) δεν παρατηρήθηκε κάποια σχέση, ανάμεσα στο μεταβολικό κόστος και τη μάζα των εξεταζόμενων παπουτσιών. Ίσως κάτι αναμενόμενο, αφού τα υπό εξέταση παπούτσια δεν είχαν διαφορές στο βάρος μεταξύ τους πάνω από 30γρ.
Με τη μεγάλη πρόοδο στις τεχνολογίες της μεσοσόλας των υποδημάτων όμως (βελτιώσεις στην γεωμετρία, τη δυνατότητα απόσβεσης κραδασμών και επιστροφής ενέργειας), μετά από 37 χρόνια από τα αποτελέσματα του Frederick, ίσως έχει έρθει ο καιρός για να αναθεωρήσουμε κάποια στερεότυπα. Χαρακτηριστικά, οι Barnes & Kilding (2019) παρατήρησαν ανάμεσα σε δρομείς υψηλού επιπέδου +2,6% βελτίωση στη δρομική οικονομία, με χρήση Nike Vaporfly σε σύγκριση με ένα στιβικό spike, παρά το γεγονός ότι το Nike Vaporfly ήταν σχεδόν 100γρ. βαρύτερο! Τέλος να μην παραλείψουμε να σχολιάσουμε ότι και στο πρωτόκολλο των Joubert and Jones, τα Nike Alphafly που σημείωσαν και την υψηλότερη απόδοση (+3,03% μέσος όρος βελτίωσης στην δρομική οικονομία) ανάμεσα στα 8 υποδήματα που μελετήθηκαν, ήταν και τα περισσότερο βαριά (240γρ.).
Είναι όλα τα «υπερ-υποδήματα» αποτελεσματικά για όλους τους δρομείς;
Παρόμοια οφέλη στη δρομική απόδοση, έχουν επίσης καταγραφεί σε προηγούμενη ανεξάρτητη έρευνα, με χρήση του Nike Vaporfly4% έναντι συμβατικού υποδήματος, για ταχύτητες τρεξίματος από 14χλμ./ώρα (4:17/χλμ.) έως και 18χλμ./ώρα (3:20/χλμ.) (Barnes & Kilding 2019). Το τι συμβαίνει για ταχύτητες τρεξίματος μεγαλύτερες από 18χλμ./ώρα, το παρατηρούμε ήδη τα τελευταία δύο χρόνια στους κορυφαίους χρόνους τερματισμού των μεγάλων μαραθώνιων δρόμων ανά τον κόσμο. Εκείνο που δεν γνωρίζουμε, όμως, είναι το κατά πόσο μπορεί να είναι αποδοτικό/”value for money” το «σούπερ» δρομικό υπόδημα για το μέσο ερασιτέχνη δρομέα, ο οποίος τρέχει με ρυθμό πάνω από 4:46/χλμ., που έχει κάποια παραπάνω κιλά, ο οποίος μπορεί να φοράει πολύ διαφορετικό νούμερο παπουτσιού από εκείνα που εξετάζονται στα ερευνητικά πρωτόκολλα.
Και η λίστα συνεχίζεται…
Το επόμενο ερώτημα που ευλόγως προκύπτει είναι αν το Asics και τα Nike υπερ-παπούτσια, τα οποία αποδεδειγμένα υπερισχύουν των υπολοίπων μοντέλων στην αγορά, είναι δεδομένο ότι θα ευνοήσουν 100% οποιονδήποτε δρομέα, o οποίος μπορεί να τρέξει έναν Μαραθώνιο με ρυθμό από 4:46 μέχρι και 3:18.
Στο γράφημα που ακολουθεί η έντονη μαύρη γραμμή απεικονίζει το «μέσο όρο» στη μείωση κατανάλωσης οξυγόνου, με κάθε παπούτσι και για τους 12 δρομείς, ωστόσο, έχει ίσως μεγαλύτερη σημασία να παρατηρήσουμε τις γκρι γραμμές, οι οποίες αντιστοιχούν στη μεταβολή στην κατανάλωση οξυγόνου κάθε δρομέα ξεχωριστά, με χρήση κάθε υποδήματος. Ακόμη και για τα τρία τελευταία υποδήματα (από τα δεξιά προς τα αριστερά στο γράφημα) που υπερίσχυσαν έναντι των υπολοίπων υποδημάτων στο σύνολο των δρομέων, παρατηρείται μεγάλη απόκλιση ως προς τη μεταβολή στη δρομική απόδοση, όταν εκείνη διερευνηθεί για κάθε δρομέα ξεχωριστά.
Συγκεκριμένα, το ποσοστό των ατόμων στα οποία σημειώθηκε τουλάχιστον -2% μείωση στην κατανάλωση οξυγόνου, στη χρήση υπερ-υποδήματος σε σύγκριση με παραδοσιακό παπούτσι ήταν ως εξής: Nike Vaporfly 2 (83,3%), Nike Alphafly (75,0%), Asics Μetaspeed (66,7%), Saucony (25,0%), New Balance (25,0%), Hoka (0%) και Brooks (0%). Ομοίως, για μεγαλύτερο ποσοστό βελτίωσης στη δρομική οικονομία (-3%), με ένα συγκεκριμένο παπούτσι τα ποσοστά διαμορφώθηκαν ως εξής: Nike Alphafly (58,3%), Nike Vaporfy 2 (50,0%) και Asics Metaspeed (25,0%). Τέλος, μόνο σε 4 από τα 12 άτομα (25%) σημειώθηκε μείωση μεγαλύτερη από -4%, στη δρομική οικονομία με χρήση του Nike Alphafly.
Τι δεν μας λένε οι εταιρείες στο μάρκετινγκ;
Για κάθε δρομέα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του (ύψος, βάρος, νούμερο παπουτσιού, δύναμη πελματιαίων καμπτήρων μυών κλπ.), υπάρχει ένα βέλτιστο επίπεδο επιμήκους ακαμψίας παπουτσιού, το οποίο επιφέρει τη βέλτιστη μεταβολή στη δρομική οικονομία («κριτική ακαμψία»). Υπερβολικά άκαμπτο ή πολύ μαλακό έλασμα ανθρακονημάτων και η δρομική οικονομία, όχι μόνο δεν αυξάνεται, αλλά μπορεί επίσης και να μειωθεί για τον ίδιο δρομέα (Roy & Stefanyshin 2006). Για παράδειγμα, η υπέρβαση της «κριτικής δυσκαμψίας» θα έχει αρνητική επίδραση στην οικονομία τρεξίματος (γραφική απεικόνιση σχήματος «U») επειδή τα αρθροκινηματικά του γόνατος και του ισχίου θα αλλάξουν δραματικά (περισσότερη κάμψη), παράλληλα με την αύξηση του χρόνου επαφής με το έδαφος, οδηγώντας έτσι σε περισσότερο μεταβολικό κόστος (περισσότερη ανάγκη για πλειομετρικό έλεγχο της δύναμης αντίδρασης του εδάφους) (Lay et al 2002).
Πιθανότατα ακόμη και το εύρος από 44 σε 45, ευρωπαϊκό νούμερο παπουτσιού, να έπαιξε κάποιο ρόλο στην απόκλιση της δρομικής οικονομίας που παρατηρήθηκε μεταξύ διαφορετικών δρομέων με το ίδιο υπερ-παπούτσι (Joubert and Jones 2021).
Κάθε εταιρεία που διατηρεί γραμμή μαζικής παραγωγής, αναλογιζόμενη τις σωματομετρικές αναλογίες, οφείλει να παραδεχτεί ότι το σωματικό βάρος του δρομέα αυξάνεται εξίσου με το μέγεθος του παπουτσιού. Ομοίως και το επίπεδο ακαμψίας του ένθετου ελάσματος από ανθρακοΐνες, θα πρέπει επίσης να αυξάνεται με το μέγεθος του παπουτσιού (Roy & Stefanyshyn, 2006). Σε ιδανικές, όμως, συνθήκες η υψηλότερη επιμήκης.
ακαμψία πρέπει να εφαρμόζεται αναλογικά, είτε για βαρύτερους δρομείς, είτε για αθλητές με υψηλότερη παραγωγή ισχύος στην πελματιαία κάμψη της ποδοκνημικής! Διαφορετικά, πέρα από την αρνητική δρομική οικονομία, ο δρομέας μπορεί να εμφανίσει τραυματισμό υπέρχρησης στον αχίλλειο τένοντα, από τον αντίστροφο μοχλοβραχίονα που δημιουργείται κατά την πρόσθια μετάβαση στο τρέξιμο.
Στους επιστημονικούς κύκλους εικάζεται ότι ο τραυματισμός του Mo Farah στον αχίλλειο, οφείλεται στη δυσπροσαρμογή του στα υπερπαπούτσια. Ομοίως πολλές είναι οι ανέκδοτες μαρτυρίες μεταξύ ερασιτεχνών δρομέων, για εμφάνιση πόνου στον αχίλλειο, που συνδέεται με τη μετάβαση από το παραδοσιακό σε υπερ-παπούτσι. Έτσι, δημιουργείται η ανάγκη για περεταίρω μελέτη των επιπτώσεων της χρήσης δρομικών υπερ-παπουτσιών, στις στρατηγικές που υιοθετούν στο τρέξιμό τους οι αθλητές (αρθροκινηματικά) και των μακροπρόθεσμων προσαρμογών που επιβάλλονται σε κριτικές δομές (μύες, τένοντες, χόνδρους).
Ποιες οι επιπτώσεις στο μαζικό αθλητισμό δρόμων αντοχής;
Ό,τι λάμπει, δεν είναι υποχρεωτικά «χρυσός» για όλους. Δεν γίνεται ένα προϊόν μαζικής παραγωγής, να έχει την ίδια αποτελεσματικότητα για το σύνολο των δρομέων. Η αύξηση της δρομικής απόδοσης, που υποστηρίζουν όλες οι εταιρείες παραγωγής υπερ-παπουτσιών, προς το παρόν αποδεικνύεται ψευδής και γι’ αυτό ο καταναλωτής θα πρέπει να ζυγίσει καλά που θα επενδύσει τα χρήματά του, για να αγοράσει υποδήματα με νέες ακριβές τεχνολογίες.
Όλοι οι ερασιτέχνες δρομείς, που ξεκινούν χρήση «σούπερ» υποδημάτων τρεξίματος και ειδικότερα εκείνοι με σωματομετρικά χαρακτηριστικά διαφορετικά από εκείνα που ανακοινώνονται ως κριτήρια εισαγωγής υποκειμένων σε ερευνητικά πρωτόκολλα, θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί για πρώιμα συμπτώματα μυοσκελετικής καταπόνησης!
Η διεθνής έρευνα φαίνεται κατασταλαγμένη στην μεθοδολογία «gold standard» για τη μέτρηση της επιμήκους δυσκαμψίας του παπουτσιού (Willwacher 2013). Η κυριαρχία των χορηγούμενων από την Nike αθλητών στους μεγάλους Μαραθώνιους, με πρωτότυπα που μοιάζουν με εκείνα που κυκλοφορούν μαζικά, μαρτυράει πως ήδη έχει και τον αλγόριθμο για την ιδανική επιλογή ελάσματος, ως προς την επιλογή της «κριτικής δυσκαμψίας» ανά δρομέα (φέτος εμφανίζεται και η Adidas με το Adios Adizero Pro, ως άξιος ανταγωνιστής της Nike). Το δίκαιο θα ήταν να πληρώνουμε υπερβολικά χρήματα (πάντοτε σε σχέση με το μέσο όρο αγοράς ενός συμβατικού υποδήματος), για απόκτηση υπερ-παπουτσιών, με την προϋπόθεση να έχουμε και εμείς πρόσβαση σε διαδικασία εξατομίκευσης («custom fit»).
Οραματίζομαι ένα μέλλον στο οποίο όλοι θα έχουμε πρόσβαση στην «ιδανική ρύθμιση» της λειτουργίας του δρομικού παπουτσιού, ώστε αυτό να αποδίδει οφέλη τόσο ως προς τη βελτίωση της δρομικής οικονομίας με ασφάλεια, όσο και ως προς την πρόληψη δρομικών τραυματισμών. Για περισσότερες πληροφορίες, σχετικά με το εγχείρημά μας, μπορείτε να επισκεφθείτε το “Custom Carbon Project” στην ιστοσελίδα μας www.physiokinetics.gr/ccp.
