Το να συμμετάσχει κανείς σε ένα μαραθώνιο μπορεί να αποτελεί απλά ένα στόχο ζωής ή μια ευκαιρία για ρεκόρ, αυτο-πραγμάτωση και αυτο-βελτίωση. Ο τερματισμός σε έναν αγώνα μεγάλης απόστασης, όπως είναι τα 42 χλμ. ενός μαραθώνιου δρόμου, προϋποθέτει τεράστια σωματικά αλλά και ψυχολογικά αποθέματα, καλά δουλεμένα και προπονημένα. Η «ιδέα» και ο στόχος που δεν είναι άλλος από το «να φτάσω στο τέλος της διαδρομής», αποτελούν από μόνα τους τεράστια κίνητρα για τον δρομέα, ο οποίος είτε προετοιμάζεται συστηματικά για έναν τέτοιο αγώνα, είτε το επιδιώκει ως εμπειρία ζωής.
Από την άλλη μεριά, πολλές φορές το ίδιο αυτό «ιδανικό» μπορεί να αποτελεί και ένα ανυπέρβλητο εμπόδιο και μία δικαιολογία για εγκατάλειψη της προσπάθειας όταν ο στόχος μοιάζει ανέφικτος και ακατόρθωτος. Η προπόνηση του δρομέα μεγάλων αποστάσεων και ιδιαίτερα εκείνου που προετοιμάζεται για τον μαραθώνιο δρόμο, είναι αναμφισβήτητα πολύ ιδιαίτερη και επίπονη.
Είναι συνηθισμένη τακτική, τόσο οι ερασιτέχνες όσο και οι επαγγελματίες αθλητές, να χρησιμοποιούν διάφορες σκέψεις και τεχνικές προκειμένου να αυξήσουν τον όγκο της προπόνησης και τα επίπεδα της ανοχής στον πόνο για να ανταπεξέλθουν στη δυσκολία των χιλιομέτρων και στην ψυχική φόρτιση που μπορεί να προκαλείται από τη μοναχικότητα της διαδρομής.
Αυτές οι σκέψεις μπορεί να εστιάζονται στον εαυτό και στην κατάσταση που βιώνει το σώμα κατά τη διάρκεια της προπόνησης ή του αγώνα (π.χ. σήμερα νιώθω πολύ ανάλαφρος, τα χιλιόμετρα βγαίνουν πολύ εύκολα ή δεν νιώθω καθόλου κούραση) και χαρακτηρίζονται ως συνδετικές ή αλλιώς εσωτερικά συνειρμικές, ή μπορεί να εστιάζονται σε οποιοδήποτε εξωτερικό γεγονός και ερέθισμα προκειμένου να ξεχαστεί ο κάματος και η φυσική καταπόνηση (π.χ. σκέφτομαι το ταξίδι που θα πάω και όλες τις λεπτομέρειές του) και χαρακτηρίζονται ως αποσυνδετικές ή αλλιώς εσωτερικά διασχιστικές.
Οι δύο κατηγορίες
Οι ερασιτέχνες δρομείς φαίνεται να χρησιμοποιούν περισσότερο τη δεύτερη κατηγορία σκέψεων προκειμένου να μην εστιάσουν στα σωματικά συμπτώματα τα οποία προκαλεί η προπόνηση ή ο αγώνας του μαραθώνιου, με απώτερο σκοπό να μην εγκαταλείψουν εύκολα την προσπάθεια εστιάζοντας στην κόπωση και στον πόνο.
Η ψυχολογική πίεση που βιώνουν και η οποία προέρχεται από τη σωματική καταπόνηση την οποία το ίδιο το άθλημα προκαλεί λόγω της δυσκολίας του, μπορεί να τους αποτρέψει από την ολοκλήρωση του εγχειρήματος και να τους κάνει να αισθανθούν ότι δεν μπορούν να τα καταφέρουν, με συνέπεια την εγκατάλειψη ή τη μείωση της προσπάθειας.
Ωστόσο, η μη αξιολόγηση των σωματικών συμπτωμάτων μπορεί να επιφέρει ή να μεγενθύνει κάποιον τραυματισμό.
Σε αντίθεση με το παραπάνω, οι έρευνες δείχνουν ότι οι επαγγελματίες και οι υψηλού επιπέδου αθλητές χρησιμοποιούν περισσότερο τις σκέψεις εκείνες οι οποίες τους δίνουν πληροφορίες για το σώμα τους και για το πώς ανταποκρίνεται σε κάθε χιλιόμετρο επειδή αυτό αποτελεί κίνητρο για εκείνους για να συνεχίσουν τη προσπάθεια χρησιμοποιώντας θετικό αυτο-διάλογο και ενθάρρυνση.
Η συνεχής ενασχόληση με το σώμα και τις φυσιολογικές λειτουργίες του κατά τη διάρκεια της προσπάθειας φαίνεται ότι λειτουργεί με θετικό τρόπο σε μη ερασιτέχνες αθλητές εξαιτίας της ικανότητας και της εμπειρίας τους να ερμηνεύουν, να αξιολογούν, να αναλύουν και να μετατρέπουν προς όφελος τους τα σωματικά τους συμπτώματα.
Φτιάξτε μόνοι σας τη μαγική συνταγή
Επί της ουσίας δεν μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι υπάρχει μαγική και σωστή συνταγή για το ποιο είδος προσοχής και τι είδους σκέψεις θα ακολουθήσει κανείς προκειμένου να συνεχίσει την προσπάθεια και να φτάσει στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Πολλοί αθλητές επιλέγουν την εναλλαγή και τον συνδυασμό τόσο των συνειρμικών όσο και των διασχιστικών σκέψεων προκειμένου να ανταπεξέλθουν στη δυσκολία της προπόνησης και στην πιθανότητα εγκατάλειψης του καθημερινού ή του αγωνιστικού στόχου.
Η διατήρηση των κινήτρων για την ολοκλήρωση της προσπάθειας αποτελεί τέχνη και απαιτεί συνεχή προσπάθεια.
Έχουν υπάρξει αρκετές περιπτώσεις όπου μια αποτυχημένη προπόνηση έχει απογοητεύσει τους αθλητές και τους έχει κάνει να χαμηλώσουν τους στόχους και τις προσδοκίες ή ακόμη και να εγκαταλείψουν την ιδέα της συμμετοχής τους στον αγώνα.
Προκειμένου λοιπόν να μην συμβεί αυτό και σε εσάς μπορείτε να υιοθετήσετε τα παρακάτω:
• Μετατρέψτε στο μυαλό σας τη δύσκολη προπόνηση από απειλή σε πρόκληση.
• Υιοθετήστε τα κατάλληλα συνθήματα – λέξεις προκειμένου να εμψυχώσετε τον εαυτό σας.
• Οραματιστείτε στόχους τους οποίους επιτυγχάνετε κάτω από συνθήκες έντασης.
• Αποδεχτείτε το γεγονός ότι δεν υπάρχει προπόνηση χωρίς λάθη και αποτυχίες και χρησιμοποιήστε τις δυσκολίες σαν ευκαιρίες προκειμένου να μάθετε από αυτές.
• Μην αποφεύγετε την ευθύνη των λαθών ή αποτυχιών σας, ωστόσο, μην μένετε καθηλωμένοι στην απογοήτευση.
• Συγκεντρωθείτε και υϊοθετήστε όποιο από τα στιλ προσοχής σας ικανοποιεί και σας κάνει να αποδίδετε τα μέγιστα. Κάντε εναλλαγές και δοκιμές για να βρείτε αυτό που σας ταιριάζει κάθε φορά.
• Αλλάξτε τις «δεν μπορώ» αρνητικές σκέψεις μετά από μια δύσκολη προπόνηση σε «μπορώ να τα καταφέρω» κρατώντας ένα ημερολόγιο.
• Θέστε εφικτούς, ρεαλιστικούς, απαραίτητους και πραγματοποιήσιμους στόχους σε κάθε προπόνηση και προσπαθήστε να τους επιτύχετε στο 100%.
• Επιλέξτε το κατάλληλο προπονητικό περιβάλλον και τον κατάλληλο συναθλητή για να αυξήσετε το επίπεδο της προσπάθειας, της συγκέντρωσης και της προσοχής σας.
• Κάντε ανατροφοδότηση με το πέρας της προπόνησης και επαναπροσδιορίστε τους στόχους της επόμενης ημέρας.
• Παραμείνετε θετικοί στη σκέψη ότι μπορείτε να τα καταφέρετε παρά την όποια δυσκολία και συνεχίστε να προσπαθείτε για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.
• Έστω και αν κάποιες προπονήσεις δεν έχουν πάει καλά ή ταλαιπωρείστε από κάποιο τραυματισμό θυμηθείτε ότι το αποτέλεσμα δεν είναι πάντα αρνητικά προδιαγεγραμμένο μετά από μια ατυχία και μπορούμε αν το πιστέψουμε να το ανατρέψουμε.
Κι ακόμα…
Να θυμάστε πάντα ότι η ψυχική κούραση στη μέση μιας περιόδου προετοιμασίας είναι κάτι το οποίο μπορεί να το βιώσει ο κάθε δρομέας επαγγελματίας ή μη.
Θυμηθείτε το αρχικό κίνητρο σας, επαναλάβετε στον εαυτό σας τι σημαίνει για εσάς αυτή η συμμετοχή, αξιολογείστε αν τελικά τα εμπόδια είναι μεγαλύτερα από τις δυνάμεις και τις ικανότητες σας, ζητείστε βοήθεια εάν νομίζετε ότι την έχετε ανάγκη και επιμείνετε στο να μην αφήνετε τις δυσκολίες να σας απομακρύνουν από τα μεγάλα όνειρα, τους στόχους και τα ιδανικά της ζωής σας…!
Δημοσίευση στο Runner νο. 85, της Φρόσως Πατσού, MSc, Ψυχολόγου – Αθλητικού Ψυχολόγου, Επιστημονική Συνεργάτης ΣΕΓΑΣ
