«Τις τελευταίες εβδομάδες, η συμπεριφορά του είχε τελείως αλλάξει. Μετά τις ακτινογραφίες στη μέση του, επέμενε ότι η κατάστασή του είχε επιδεινωθεί. Περιφερόταν από γιατρό σε γιατρό και έψαχνε εναγωνίως μια λύση. Δεν τον έπειθαν οι συνταγές. Είχε κι άλλοτε δοκιμάσει τα φάρμακα και δεν είχε δει αποτέλεσμα. Ρώτησε «γιατρουδάκια» και καθηγητές. Επισκέφτηκε ομοιοπαθητικούς και ρεφλεξολόγους. Αφέθηκε στη μανία χειροπρακτικών που δοκίμασαν τη δύναμη των χεριών τους στη μέση του. Εμπιστεύτηκε προσωρινά την αναλγητική αξία του βελονισμού. Τίποτα δεν έβγαζε από το μυαλό του την πεποίθηση πως μόνο ένα χειρουργείο θα τον ανακούφιζε από τα ενοχλήματά του. Η λαχτάρα για μια επέμβαση είχε υποκαταστήσει την πρότερη λαχτάρα του για τρέξιμο».
Δεν είναι πρωτόγνωρο το φαινόμενο αθλητών που, μετά από έναν τραυματισμό, το άγχος ότι δεν θα επανέλθουν ποτέ στην προηγούμενη αγωνιστική κατάσταση, τους σπρώχνει να αναζητήσουν πιο ριζοσπαστικές λύσεις. Ακόμα κι αν αυτές συνεπάγονται ατέλειωτα φυσικοθεραπευτικά μαρτύρια ή σύνθετες και περίπλοκες επεμβάσεις. Ωστόσο, βαθιά μες στο μυαλό, υποβόσκει η αμφιβολία πως όλα θα αποδειχτούν στο τέλος ανώφελα.
Σε παρόμοιες περιπτώσεις, ο αθλητής διακατέχεται από τη σφοδρή επιθυμία να δώσει ένα τέλος στην περιπέτειά του. Οι γιατροί σηκώνουν τα χέρια ψηλά γιατί, παρά τη συντηρητική αγωγή, τα ενοχλήματα επιμένουν. Μια ατέρμονη διελκυστίνδα εξελίσσεται και ένας έντονος ανταγωνισμός. Από τη μια μεριά, υπάρχει η επιμονή για χειρουργική επέμβαση που θα δώσει τη λύση. Από την άλλη, οι γιατροί προβάλλουν σθεναρή αντίσταση σε αυτή την απαίτηση, εφ’ όσον δεν στοιχειοθετούνται οι απαραίτητες ενδείξεις. Στο κρίσιμο αυτό σημείο, σειρά έχει η Ψυχολογία του βάθους.
Περιγραφή του συνδρόμου
Απέναντι στη συμπεριφορά ενός αθλητή που προσποιείται ότι πάσχει από συγκεκριμένη νόσο, υπερβάλλει ασύστολα αναφερόμενος στις ενοχλήσεις του, τριγυρίζει επίμονα σε ειδικούς και σε διάφορα θεραπευτήρια επιδιώκοντας ατέρμονες διαγνωστικές εξετάσεις, εξειδικευμένους ελέγχους και απίθανες επεμβάσεις, μία είναι η διάγνωση: «σύνδρομο Μυγχάουζεν». Αν και ο ορισμός του συνδρόμου ήταν αρχικά διαφορετικός, υπάρχουν αναρίθμητες υποκατηγορίες με ποικιλία εκδηλώσεων.
Σύμφωνα με τα διαγνωστικά κριτήρια της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας το βασικό κίνητρο του ασθενούς είναι να παίξει το ρόλο του με συνέπεια.
Κάτι που σημαίνει πως η προσποίηση των ενοχλημάτων και οι απαιτήσεις του ξεπερνάνε συχνά την απλή επιθυμία για προσέλκυση του ενδιαφέροντος από το φιλικό (και οικογενειακό) του περιβάλλον. Αναφέρονται δυο κύριες κατηγορίες ασθενών. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν κατά κανόνα άντρες με λανθάνουσα ψυχοπαθητική προσωπικότητα που χαρακτηρίζονται από τη δυσκολία εφαρμογής οποιασδήποτε θεραπείας. Στη δεύτερη κατηγορία συμπεριλαμβάνονται συνήθως γυναίκες που διακρίνονται για το χιούμορ τους, έχουν ευχάριστη κοινωνική συμπεριφορά και κατέχουν αξιόλογες ιατρικές γνώσεις. Βασικό κίνητρο στις γυναίκες αυτές είναι μάλλον να προσελκύσουν την προσοχή και τη φροντίδα του περιβάλλοντός τους. Παρ’ όλα αυτά, μόλις αποκαλυφθούν τα τεχνάσματά τους, αποσύρονται διακριτικά.
Ποιος ήταν ο βαρόνος Μυγχάουζεν;
Το σύνδρομο πήρε το όνομά του από τον βαρόνο Μυγχάουζεν που γεννήθηκε στο Ανόβερο και έζησε στα μέσα του 18ου αιώνα (1720-1797).
Έμεινε γνωστός εξ αιτίας των απίθανων περιπετειών του – όπως ο ίδιος τις αφηγήθηκε – που ξεπερνάνε τη φαντασία. Οι αφηγήσεις αναφέρονταν στη συμμετοχή του στον Ρωσοτουρκικό πόλεμο καθώς και στα απρόοπτα που αντιμετώπισε ως κυνηγός ή ως αθλητής. Αργότερα, ο Rudolf Raspe τις δημοσίευσε με τον τίτλο «Οι εκπληκτικές περιπέτειες του βαρόνου Μυγχάουζεν», εξασφαλίζοντας την υστεροφημία του ανεκδιήγητου παραμυθά.
Πολλά χρόνια αργότερα – και για την ακρίβεια 150 χρόνια μετά το θάνατό του – ο βαρόνος ξαναβρέθηκε σε μια εξ ίσου απροσδόκητη θέση, σαν αυτές που περιγράφονταν στις περιπέτειές του. Ο γιατρός Richard Asher δημοσίευσε το 1951 στο ιατρικό περιοδικό Lancet ένα άρθρο, όπου αναφερόταν σε μια σειρά από ασθενείς που έδειχναν ένα τέτοιο ακαταμάχητο πάθος να χειρουργηθούν, ώστε ήταν ικανοί να περιγράψουν με κάθε λεπτομέρεια τα συμπτώματα και τα σημεία συγκεκριμένης νόσου και να παραπλανήσουν τους γιατρούς, προωθώντας τους να πραγματοποιήσουν την επέμβαση που οι ίδιοι είχαν στο μυαλό τους! Ο ίδιος ο Asher περιέγραψε τρεις τύπους του συνδρόμου: τον νευρολογικό τύπο που χαρακτηρίζεται από παροξυσμική κεφαλαλγία, σπασμούς, ή λιποθυμικές κρίσεις, τον αιμορραγικό τύπο που εκδηλώνεται με αιμορραγίες από το στομάχι, τους πνεύμονες ή από άλλες περιοχές και τον κοιλιακό τύπο ο οποίος προσποιείται τους πόνους, που συνήθως απαιτούν επείγουσα χειρουργική επέμβαση στην κοιλιά.
Τι συμβαίνει με τους δρομείς
Ωστόσο, είναι πολύ δύσκολο να εντοπίσει κανείς ανάμεσα στους δρομείς εκείνους που προσποιούνται για να οδηγηθούν στο χειρουργείο, αδιαφορώντας για οποιοδήποτε δρομικό όφελος. O Timothy Noakes, στην 4η έκδοση του περίφημου συγγράμματός του για το τρέξιμο Lore of running, αναφέρει μόνο δυο δρομείς που έπεσαν στην αντίληψή του και έπασχαν από το σύνδρομο Μυγχάουζεν.
Είναι πιο σύνηθες να συναντήσουμε δρομείς που προσποιούνται ότι πάσχουν από σοβαρή κάκωση, ενώ στην πραγματικότητα δεν κινδυνεύουν από τίποτα. Το μόνο όφελος που μπορεί να αποκομίσουν από τη συμπεριφορά αυτή είναι να τραβήξουν πάνω τους την προσοχή και τη φροντίδα των άλλων, τις οποίες ενδεχομένως να μη χαίρονταν υπό κανονικές συνθήκες. Αξίζει τον κόπο ο γιατρός να επισημάνει τις ιδιάζουσες τούτες περιπτώσεις και να τις ξεχωρίσει από τις άλλες που είναι δυνητικά πιο σοβαρές, για να τις αντιμετωπίσει ανάλογα. Ένας ασθενής με υποτιθέμενο σύνδρομο Μυγχάουζεν πρέπει να αντιμετωπίζεται με λεπτούς χειρισμούς. Η γελοιοποίηση της συμπεριφοράς του δεν ωφελεί. Η επιθετική κριτική δικαιολογημένα θα τον εξαγριώσει. Ο γιατρός οφείλει, για μια ακόμη φορά, να επιδείξει σύνεση και αυτοσυγκράτηση προκειμένου να κερδίσει την εμπιστοσύνη του ασθενούς.
Μετά τη διακοπή των άχρηστων, δαπανηρών και χρονοβόρων εξετάσεων που, έτσι κι αλλιώς, δεν οδηγούν πουθενά, πρέπει να αναζητηθεί ειδική ψυχιατρική φροντίδα. Οι βαριές περιπτώσεις εν τούτοις δεν δέχονται καμιά ψυχιατρική βοήθεια. Περιφέρονται από νοσοκομείο σε νοσοκομείο, αναμασούν αδιάκοπα τα αξιοπερίεργα συμπτώματά τους και απαιτούν εξειδικευμένη ιατρική φροντίδα.
Όσον αφορά τον περίφημο βαρόνο που έγινε άθελά του ανάδοχος σε ένα από τα πιο περίεργα σύνδρομα της Ιατρικής επιστήμης, μπορούμε να φανταστούμε πόσο αδικημένος είναι, καθώς το όνομά του περιφέρεται απαξιωτικά σε μια κάθε άλλο παρά ξεκαρδιστική ιστορία. Σε αντίθεση με τις δικές του καταπληκτικές περιπέτειες πάνω σε βόμβες, μέσα σε λίμνες, παρέα με άγρια θηρία, συντροφιά με τους θεούς του Ολύμπου, βαθιά μέσα στα έγκατα της γης, ή ταξιδεύοντας με τα πετούμενα του ουρανού!
Συμβουλές αντιμετώπισης
Λίγο πολύ όλοι πιθανόν να έχουμε αντιμετωπίσει δρομείς που έχουν «χτυπηθεί» αν όχι από το σύνδρομο Μυγχάουζεν, από καταστάσεις που το θυμίζουν. Τις περισσότερες φορές πρόκειται για πεπειραμένους δρομείς που ένας τραυματισμός τούς κρατά για καιρό εκτός δράσης. Κάτι τέτοιο έχει αρνητική επίδραση στην ψυχολογία τους την περίοδο της αποκατάστασής τους ενώ όταν έρθει η ώρα να επανέλθουν θεωρούν ότι ο πόνος ή η ενόχληση δεν έχει φύγει. Έτσι, αισθάνονται ανέτοιμοι, «ανακαλύπτουν» πόνους και ενοχλήσεις, δεν καταφέρνουν να επιστρέψουν στην κανονική προπονητική και αγωνιστική τους κατάσταση και επισκέπτοναι συνέχεια νέους γιατρούς και είναι πρόθυμοι να ακολουθήσουν κάθε μορφής θεραπεία. Ο καλύτερος τρόπος για να τους αντιμετωπίσει κανείς είναι με σοβαρότητα, αποφεύγοντας τις διαμάχες και βοηθώντας τους να ξεπεράσουν τις εμμονές τους και να επανέλθουν στην προπονητική διαδικασία.
Δημοσίευση στο Runner 59, του Νίκου Μαρκέα, Ορθοπαιδικού – Χειρούργου.
