«Το θέμα δεν είναι να αντιμετωπίζεις έναν τραυματισμό αλλά να τον προλαμβάνεις. Αλλά και όταν καλείσαι να τον αντιμετωπίσεις να το κάνεις σωστά για να έχει αποτέλεσμα». Με αυτήν ακριβώς τη λογική ο Στέλιος Πετρούτσος, Φυσικοθεραπευτής εξειδικευμένος στις αθλητικές μυοσκελετικές παθήσεις, μας αναλύει τις αιτίες που προκαλούν έναν από τους πιο συνηθισμένους δρομικούς τραυματισμούς, το Σύνδρομο Λαγονοκνημιαίας Ταινίας και μας επισημαίνει πώς να τις αντιμετωπίσουμε!
Ο πληθυσμός που τρέχει στην Ελλάδα, είτε περιστασιακά για λόγους υγείας, είτε περισσότερο συστηματικά (π.χ. προετοιμασία Μαραθωνίου), έχει αυξηθεί εκθετικά τα τελευταία χρόνια.
Μαζί τους έχουν αυξηθεί και οι περιπτώσεις όσων υποφέρουν για μεγάλο χρονικό διάστημα από το λεγόμενο «σύνδρομο τριβής λαγονοκνημιαίας ταινίας».
Τα κοινά χαρακτηριστικά όλων των περιπτώσεων, πλην των συμπτωμάτων, είναι: α) ελλιπής αντιμετώπιση από λειτουργούς υγείας, β) πρόχειρη αυτο-εφαρμογή πρωτοκόλλων αποκατάστασης από το διαδίκτυο (θα συζητηθεί παρακάτω), γ) άσκοπη υπερκατανάλωση αντιφλεγμονώδων και αναλγητικών, δ) μεγάλα διαστήματα αποχής απο τη προπόνηση (ό,τι χειρότερο για έναν δρομέα), ε) επανεμφάνιση των συμπτωμάτων μετά την επιστροφή στη δραστηριότητα, στ) επιβάρυνση και καταπόνηση άλλων σωματικών περιοχών λόγω αντιστάθμισης στο τρέξιμο (Αχίλλειος, μέση, επιγονατίδα), ζ) κακή διαχείρηση όγκου προπόνησης (συχνότητα, ένταση, διάρκεια, επιφάνεια).
Τί είναι το σύνδρομο τριβής λαγονοκνημιαίας ταινίας;
Πρόκειται για ένα βαθύ και συνεχόμενο, σχετικά εντοπισμένο πόνο στο έξω πλάι του γόνατος, με ή χωρίς αίσθημα τριξήματος. Ο πόνος γενικά αυξάνει με το τρέξιμο και ηρεμεί με τη ξεκούραση. To σύμπτωμα μπορεί να ξεκινήσει αιφνίδια μετά από το τρέξιμο ή να παρουσιαστεί κατά τη διάρκεια μιας προπόνησης. Όσο η δραστηριότητα συνεχίζεται ο πόνος μπορεί να γίνεται πιο οξύς, ή μπορεί να έρχεται πιο γρήγορα στη διάρκεια μιας δεδομένης προπόνησης ή και τα δύο. Αποχή από το τρέξιμο βοηθάει, αλλά τις περισσότερες φορές επιστροφή στο τρέξιμο σημαίνει και επιστροφή στα συμπτώματα.
Εντοπίζοντας τα αίτια
Καταρχήν, όπως και ο τίτλος δηλώνει,πρόκειται για «συνδρομή» πολλών παραγόντων μαζί. Επομένως η τοπική συμπτωματική θεραπεία δεν μπορεί να είναι μακροπρόθεσμα αποτελεσματική. Στη συνέχεια θα προσπαθήσουμε να περιγράψουμε πώς αντιμετωπίζεται αυτή η πάθηση αποτελεσματικά, με εφαρμογή των αρχών της Εφαρμοσμένης Εμβιομηχανικής Κάτω Άκρου.
Μάθημα ανατομίας
Η ανατομία είναι η θεμέλια βάση της εμβιομηχανικής επιστήμης. Στην καθημερινή κλινική πρακτική, βρίσκουμε ιδιαίτερα αποτελεσματικό το να κατανοεί ο ίδιος ο ασθενής την παθοανατομία των συμπτωμάτων του. Με την ίδια λογική λοιπόν είναι δομημένο και το συγκεκριμένο άρθρο. Η λαγονοκνημιαία ταινία (ΛΚΤ) προσφύεται στον μεγάλο γλουτιαίο και τον τείνον την πλατεία περιτονία μύ, ενώ καταφύεται (καταλήγει) στο έξω πλάι της κνήμης κάτω από το γόνατο. Στην πορεία της έξω απο το γόνατο η ΛΚΤ περνάει πάνω από τον έξω επικόνδυλο και προκειμένου να προστατευτεί από την τριβή με τη σκληρή αυτή οστική προεξοχή συνήθως παρεμβάλλεται ένα μαλακό μαξιλαράκι με υγρό (ορογόνος θύλακος) ή λιπώδης ιστός πλούσιος σε νεύρωση.
Το ουσιαστικό σε αυτήν την παράγραφο είναι να γίνει κατανοητό ότι η ΛΚΤ δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια επιμήκης πάχυνση της περιτονίας του μηρού, με καμία δυνατότητα αλλαγής θέσης ή τόνου από μόνη της. Η αύξηση στην τάση της ΛΓΤ, η οποία και πρωταγωνιστεί σε αυτό το επώδυνο σύνδρομο, μπορεί να συμβεί ΜΟΝΟ όταν απομακρυνθεί η έκφυση από τη κατάφυσή της. Έτσι λοιπόν, προκύπτει το ερώτημα, τί προσπαθεί να επιτύχει κάποιος που εφαρμόζει αποκλειστικά διατατικές ασκήσεις πριν ή μετά το τρέξιμο σε συνδυασμό με ρολό Πιλάτες κάτι που υποστηρίζεται κατά κόρον στο διαδίκτυο; Να διατείνει μία δομή η οποία κατασκευαστικά είναι αδύνατο να διαταθεί ή μήπως να προκαλέσει περαιτέρω αύξηση της τάσης στη ΛΚΤ που είναι και ένας πρωταγωνιστικός μηχανισμός πρόκλησης πόνου;
Γιατί πονάμε
Καταρχήν το συγκεκριμένο σύνδρομο φαίνεται να είναι περισσότερο πίεσης παρά όπως αποκαλείται τριβής. Έχει φλεγμωνώδες πρότυπο πόνου (έντονη δυσκαμψία το πρωί, λίγο καλύτερα με το περπάτημα, χειρότερα με το τρέξιμο, ανταποκρίνεται στην αντιφλεγμονώδη αγωγή) και προκαλείται απο την επαναλαμβανόμενη και παρατεταμένη συμπίεση του λιπώδους στρώματος ή του ορογόνου θυλάκου κόντρα στο σκληρό έξω μηριαίο κόνδυλο. Αυτή η
συμπίεση συμβαίνει με την αύξηση της τάσης της ΛΚΤ είτε από την έκφυσή της, είτε απο την κατάφυσή της ή και από τα δύο άκρα της.
Αδυναμία καμπτήρων ισχίου
Αδυναμία του λαγονοψοΐτη (κυρίαρχος καμπτήρας μυς του ισχίου) έχει ως αποτέλεσμα την υπέρ-δραστηριότητα του τείνοντος τη πλατεία περιτονία μυός (βοηθητικός καμπτήρας στο ισχίο), ο οποίος προσπαθεί να αντισταθμίσει το έλλειμμα σε δύναμη στην κάμψη ισχίου. Η χρόνια ενεργοποίηση του συγκεκριμένου μυός, αυξάνει και την τάση του, με αποτέλεσμα να αυξάνεται έτσι η τάση της ΛΚΤ. Η κακή δρομική τεχνική ευθύνεται συχνότερα για την αδυναμία των καμπτηρών μυών του ισχίου και παρατηρείται ιδιαίτερα συχνά τόσο σε ερασιτέχνες όσο και σε επαγγελματίες δρομείς.
Άλλοι προδιαθεσικοί παράγοντες μπορεί να είναι «δυσλειτουργίες» στη μέση ή τις ιερολαγόνιες αρθρώσεις (δεν συνοδεύονται απαραίτητα με πόνο, άρα και λειτουργούν αθόρυβα). Η αποτελεσματική θεραπεία πρέπει να στοχεύει στην αποκατάσταση ενεργών trigger points στο τείνον τη πλατεία περιτονία μύ με χρήση μακριάς ξηράς βελόνας. Για όσους δεν είναι οπαδοί της βελόνας, το χέρι μπορεί να κάνει δουλειά, σε περισσότερες συνεδρίες όμως. Για εκείνους που χρησιμοποιούν το Πιλάτες ρολό, θα συμβούλευα να επιμένουν στην «κύλιση» στη περιοχή του μηρού που αντιστοιχεί στη μπροστινή τσέπη ενός παντελονιού.
Για να δείτε θέματα διατροφής ειδικά για δρομείς πατήστε εδώ.
Υπερδραστηριότητα του μέγαλου γλουτιαίου μυός
Ομοίως με την προηγούμενη περίπτωση, η αύξηση της τάσης του μέγα γλουτιαίου μυός, θα έχει ως αποτέλεσμα επίσης την αύξηση της τάσης της ΛΚΤ, άρα και της συμπίεσης των μαλακών δομών κάτω από αυτή στον έξω μηριαίο κόνδυλο (γόνατο). Ο σημαντικότερος, μεταξύ άλλων, προδιαθεσικός παράγοντας αύξησης της δραστηριότητας του μέγα γλουτιαίου μυός σε δρομείς, είναι
ο υπερβάλλων πρηνισμός στην ποδοκνημική. Όταν η ποδοκνημική πρηνίζει, όλο το κάτω άκρο σε κάθε επαφή με τη γη (μονοποδική φάση στήριξης στο τρέξιμο) έχει την τάση να στραφεί προς τα έσω. Ο μέγας γλουτιαίος, ως ο ισχυρότερος έξω στροφέας του ισχίου, αλλά και ο έχων δράση και στην κνήμη μέσω της κατάφυσης της ΛΚΤ σε αυτή, καλείται να επαναφέρει όλο το κάτω άκρο σε ουδέτερη θέση στροφής (γόνατο να “κοιτάει” μπροστά) προκειμένου ο δρομέας να έχει ισορροπία σε κάθε πάτημα του.
Όταν το αίτιο πρηνισμού της ποδοκνημικής είναι ανατομικό πρέπει να συνταγογραφούνται και να κατασκευάζονται ορθωτικά πέλματα έσω υποδήματος. Όταν το αίτιο είναι δυναμικό πρέπει να συνταγογραφούνται ειδικές ασκήσεις κινητικού ελέγχου και όχι να υποστηρίζεται παθητικά το πόδι μέσα από το παπούτσι. Πολλές φορές η ίδια η τάση της ΛΚΤ είναι αυτή που αλλάζει και τη στάση στο άκρο πόδι και για αυτό η εξέταση με στατικό ή δυναμικό “πελματογράφο”* δεν είναι αξιόπιστη πράξη.
Δυναμικό βλαισό γόνατο
Πρόκειται για το πιο συχνά, βιβλιογραφικά αλλά και εμπειρικά, παρατηρούμενο λάθος δρομικό πρότυπο. Περίπου στα μισά της φάσης στήριξης συμβαίνει έσω στροφή στο ισχίο και προσαγωγή στον μηρό σε συνδυασμό με έσω στροφή στη κνήμη και δυναμικό πρηνισμό στην ποδοκνημική. Αυτή η κινησιολογική συμπεριφορά αυξάνει τη τάση στη ΛΚΤ λόγω απομάκρυνσης έκφυσης – κατάφυσης. Για όλα τα παραπάνω ευθύνεται κυρίως η αδυναμία του μέγα γλουτιαίου μυός στο ισχίο. Πολλές φορές μπορεί να συνυπάρχει αδυναμία του έσω πλατύ μηριαίου μυός στο γόνατο και στον οπίσθιο κνημιαίο μυ στην ποδοκνημική. Σε αυτήν την περίπτωση συνταγογραφούνται ειδικές δρομικές ασκήσεις κινητικού ελέγχου που εστιάζουν στον κορμό και το κάτω άκρο.
Εάν λανθασμένα εστιάσει κανείς στον πρηνισμό της ποδοκνημικής και εφαρμοστεί ορθωτικό πέλμα, πιθανόν να δημιουργηθούν άλλα προβλήματα στο άκρο πόδι (πελματιαία απονευρωσίτιδα, πόνος στο εσωτερικό του αστράγαλου) ή πόνος στο εσωτερικό διαμέρισμα του γόνατος. Αξίζει να σημειωθεί ότι το δυναμικό βλαισό γόνατο, λόγω της πρόσφυσης της ΛΚΤ στους έξω συνδέσμους της επιγονατίδας, είναι επίσης ο κυριότερος αθέατος προδιαθεσικός παράγοντας του συνδρόμου πόνου στο γόνατο σε δρομείς (χονδρομαλάκυνση επιγονατίδας, τενοντοπάθεια επιγονατιδικού τένοντα, εκφυλιστική ρήξη έσω μηνίσκου).
Πτώση λεκάνης
Πρόκειται για την πτώση της λεκάνης, κάτω από το οριζόντιο επίπεδο, αντίθετα από το πόδι στήριξης. Η επαναλαμβανόμενη αυτή κινητική συμπεριφορά αυξάνει επίσης την τάση στη ΛΚΤ, λόγω απομάκρυνσης έκφυσης – κατάφυσης. Για τη συγκεκριμένη εμβιομηχανική απόκλιση συνήθως ευθύνεται αδυναμία στο μέσο γλουτιαίο μυ και ανισορροπίες στη δραστηριότητα άλλων σταθεροποιών μυών γύρω από τη λεκάνη. Συνήθως συνοδεύεται επίσης από υπερδραστηριότητα στους σύστοιχους παρασπονδυλικούς μυς οι οποίοι προκαλούν οσφυαλγία που σχετίζεται με το τρέξιμο. Επίσης μπορεί να συνυπάρχει και πρηνισμός στην ποδοκνημική, ο οποίος όμως είναι αντισταθμιστικός και όχι πραγματικός. Ομοίως με παραπάνω και σε αυτήν τη συνδρομή συνταγογραφούνται ειδικές ασκήσεις ελέγχου της λεκάνης και του ισχίου. Όταν ενδείκνυται εφαρμόζεται επίσης κινητοποίηση σπονδυλικών αρθρώσεων (Manual Therapy).
ΤΟΥ ΣΤΕΛΙΟΥ ΠΕΤΡΟΥΤΣΟΥ, PT MSc Specialist Muscoskeletal & Sports Physio, www.physiokinetics.gr
