Στην Αθλητική Ψυχολογία το ζήτημα της αυτοπεποίθησης είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την απόδοση, καθώς φαίνεται ότι όσο μεγαλύτερη είναι η αυτοπεποίθηση, τόσο καλύτερη και υψηλότερη είναι η απόδοση. Ωστόσο, τα ερευνητικά αποτελέσματα δείχνουν ότι τόσο οι αθλητές με χαμηλή αυτοπεποίθηση, όσο και εκείνοι με τις υπέρμετρες και μη ρεαλιστικές φιλοδοξίες, αποτυγχάνουν να αποδώσουν τα μέγιστα στον αγώνα για τους ίδιους ακριβώς λόγους. Ωστόσο, εάν θέλουμε να μιλήσουμε για αύξηση της απόδοσης, και κατά συνέπεια για ρεκόρ, η αυτοπεποίθηση είναι η πιο βασική δεξιότητα που πρέπει να αναπτυχθεί.
Ο «ορισμός»
Με τη λέξη αυτοπεποίθηση εννοούμε τη σιγουριά στις ικανότητες και τις δυνάμεις μας, καθώς, επίσης, και την πίστη ότι μπορούμε να καταφέρουμε τους στόχους και τα όνειρά μας. Σε ό,τι αφορά στους αθλητές, διακρίνουμε δύο είδη αυτοπεποίθησης. Εκείνη που αποτελεί χαρακτηριστικό προσωπικότητας, δηλώνει την έμφυτη τάση του ατόμου να έχει αυξημένο βαθμό βεβαιότητας και εμπιστοσύνης για την ικανότητά του να εκτελεί με επιτυχία ένα έργο και απαντά συχνότερα με τον όρο αυτοεκτίμηση. Και εκείνη που αποτελεί χαρακτηριστικό κατάστασης και θα τη συναντήσουμε ως αγωνιστική αυτοπεποίθηση.
Τα οφέλη
Η αυξημένη αυτοπεποίθηση μας κάνει να αισθανόμαστε θετικά συναισθήματα. Αυξάνει το βαθμό της προσπάθειάς μας στον αγώνα και τα επίπεδα της συγκέντρωσης και της προσοχής μας, επηρεάζει θετικά τους στόχους μας και μας κάνει να χρησιμοποιούμε ενεργητικές στρατηγικές για τον αγώνα, μετατρέποντας τις αρνητικές σκέψεις σε θετικές και τροποποιώντας τις γνωστικές διαστρεβλώσεις που μπορεί να επηρεάσουν την αποφασιστικότητα και τη θέλησή μας για την επίτευξη του ρεκόρ.
Οι παράγοντες που παίζουν καθοριστικό ρόλο στην τόνωση της αυτοπεποίθησης είναι:
1. Οι εμπειρίες: η δημιουργία θετικών εμπειριών μέσω επιτυχημένων αποτελεσμάτων στους αγώνες είναι σημαντικό στοιχείο στην αύξηση της σιγουριάς των αθλητών/τριων.
2. Τα πρότυπα: πολλές φορές έχει αναφερθεί ότι η μίμηση προτύπου δρα θετικά στη ζωή και στην απόδοση των ατόμων, ειδικά όταν δεν υπάρχουν μεγάλες ηλικιακές και αθλητικές διαφορές. Το να θαυμάζω και να προσπαθώ να βελτιώσω τα στοιχεία εκείνα, τα οποία βλέπω ότι κάποιος άλλος αθλητής κοντά σε εμένα έχει σε καλύτερο βαθμό, με βελτιώνει και με κάνει να γίνομαι καλύτερος, εστιάζοντας στη ψυχική ανάπτυξή μου με τον σωστό τρόπο.
3. Η λεκτική πειθώ: η θετική ανατροφοδότηση, η ενθάρρυνση και η ενίσχυση, η οποία μπορεί να προέρχεται είτε από τον εαυτό μου, είτε από τους «σημαντικούς άλλους», είναι στοιχείο που αυξάνει την εμπιστοσύνη και την πίστη στον εαυτό μου. Όταν τα παραπάνω προέρχονται από τους προπονητές, από τους οποίους οι αθλητές αποζητούν την αποδοχή και την επιβράβευση, γίνονται ακόμη πιο ουσιαστικά όπλα στη φαρέτρα τους για μεγιστοποίηση της απόδοσής τους. Οι προπονητές είναι πολλές φορές υπεύθυνοι για τη βελτίωση ή τη μείωση του αισθήματος σιγουριάς ενός αθλητή. Είναι εκείνοι που οφείλουν να μάθουν στο άτομο να επεξεργάζεται και να αναλύει με το σωστό τρόπο τις πληροφορίες από το σώμα του, την προπόνησή του, αλλά και τον αγώνα, ώστε να νιώθει σιγουριά και να έχει υψηλότερα κίνητρα για τον επόμενο αγώνα ή την επόμενη προπόνηση.
4. Ο έλεγχος των συναισθημάτων: το μειωμένο άγχος, το ιδανικό επίπεδο διέγερσης, αλλά και η αντιμετώπιση της δύσκολης κατάστασης ως πρόκλησης και όχι σα δαίμονα που δεν μπορώ να αντιμετωπίσω, είναι πολύ ουσιαστικά για την αυτοπεποίθησή μου.
5. Αυτό που τονίζουμε στους αθλητές/ αθλήτριες είναι ότι δεν είναι αναγκαίο να πιστεύουν πάντα ότι θα νικήσουν, αλλά ότι πρέπει να προσπαθούν και ότι μπορούν να αποδώσουν ανά πάσα στιγμή σύμφωνα με τις δυνατότητές τους και την προετοιμασία τους και να τα καταφέρουν όσο καλύτερα γίνεται τη δεδομένη χρονική στιγμή του αγώνα, ανεξάρτητα από τον αντίπαλο ή τις αγωνιστικές συνθήκες. Το να πιστεύει ο αθλητής ότι μπορεί να αναπτύξει και να αξιοποιήσει όλο το εύρος των δυνατοτήτων που το ταλέντο του, αλλά και η προπόνηση, του έχουν δώσει, είναι σημαντικό στοιχείο της αυτοπεποίθησης.
• Η σωστή τοποθέτηση στόχων
• η εκλογίκευση του κακού αποτελέσματος
• η σωστή καθοδήγηση
• η αποφυγή σύγκρισης με τους άλλους αθλητές
• η ανίχνευση εναλλακτικών λύσεων
• η σταδιακή αύξηση ερεθισμάτων στην προπόνηση μέσω της οποίας ο αθλητής θα βιώνει εξέλιξη και βελτίωση
• η χρήση των τεχνολογιών (video κ.α.) για τη δημιουργία σωστής ανατροφοδότησης αναφορικά με τεχνικά στοιχεία
• η διαμόρφωση κατάλληλων προσδοκιών
• η εστίαση στην προσωπική εξέλιξη και βελτίωση
• η διαρκής ανατροφοδότηση
Τα παραπάνω είναι σημαντικά στοιχεία και δεξιότητες που θα πρέπει να χρησιμοποιούν οι αθλητές για να αισθάνονται ασφαλείς και να αποκτούν αυξημένη αυτοπεποίθηση.
Κατά συνέπεια, αν νιώθετε ότι χρειάζεται να βελτιώσετε την αυτοπεποίθησή σας:
1. Αυξήστε σταδιακά τη δυσκολία του έργου που έχετε να επιτελέσετε και καταγράψτε τα επιτεύγματα και τις επιτυχίες σας κάθε φορά βήμα – βήμα.
2. Δώστε έμφαση στη βελτίωση και την εξέλιξή σας και όχι στο ότι δεν έχετε ακόμη καταφέρει να φτάσετε τον τελικό στόχο.
3. Δώστε στον εαυτό σας θετική ανατροφοδότηση και αμοιβές κάθε φορά που καταφέρνετε κάτι.
4. Χρησιμοποιείστε πολύ τη νοερή απεικόνιση και φανταστείτε τον εαυτό σας να εκτελεί το έργο που θέλετε να πετύχετε.
5. Χρησιμοποιείστε το θετικό αυτοδιάλογο και παιχνίδια ρόλων για να ελέγχετε τη σκέψη σας και να την κατευθύνετε εκεί που επιθυμείτε εσείς.
Σημαντικό!
Σε όλες τις περιπτώσεις είναι σημαντικό να τονίζεται ότι μια αποτυχημένη προσπάθεια και ένα κακό αποτέλεσμα δεν είναι απόρροια της έλλειψης ταλέντου, αλλά της μειωμένης προσπάθειας και των λαθών που έγιναν κατά τη διάρκεια του αγώνα ή της προπόνησης, κάτι που σημαίνει ότι είναι στο χέρι σας να αλλάξει και να τροποποιηθεί.
Δημοσίευση στο Runner 97, της Φρόσως Πατσού, M.Sc. Ψυχολόγου – Αθλητικής Ψυχολόγου, Επιστημονικής Συνεργάτιδας Εθνικής Ομάδας Στίβου
