Τα τελευταία χρόνια οι έρευνες στην αθλητική ψυχολογία στρέφονται ολοένα και περισσότερο σε αυτό που ονομάζουμε «Ψυχική Αντοχή» και «Ψυχική Ανθεκτικότητα» καθώς είναι πια επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι η μεγιστοποίηση της αθλητικής απόδοσης εξαρτάται, όχι μόνο από την προπονητική εξάσκηση, αλλά και από τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά.
Πράγματι, μικρές διαφορές στα εκατοστά ή στα χιλιοστά του δευτερολέπτου μπορεί να είναι ο παράγοντας εκείνος που θα φέρει τη νίκη ή την ήττα, την επιτυχία ή την αποτυχία σε έναν αγώνα. Χαρακτηριστικό είναι πως σχεδόν όλοι οι πρωταθλητές έχουν τελειοποιήσει, όσο το δυνατόν περισσότερο, τα τεχνικά και φυσικά χαρακτηριστικά τους. Κατά συνέπεια η διαφορά που παρουσιάζουν στην απόδοσή τους και η κατάκτηση της πρώτης από τη δεύτερη ή της τρίτης από την τέταρτη θέση, για παράδειγμα, οφείλεται συνήθως σε ψυχολογικούς παράγοντες.
Με τη βοήθεια του μυαλού
Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι νικητής στον υψηλό αθλητισμό είναι εκείνος που έχει μεγαλύτερο έλεγχο του μυαλού του.
Κι αυτό γιατί, οι υψηλές απαιτήσεις στον αθλητισμό, ο ανταγωνισμός, τα χαμηλά κίνητρα κάποιες φορές, οι στόχοι καθώς και άλλοι παράγοντες δημιουργούν στους αθλητές στρες, το οποίο κάποιοι μπορούν να το διαχειριστούν σωστά και να αντεπεξέλθουν και κάποιοι άλλοι όχι, με αποτέλεσμα να υπόκεινται σε αποτυχίες, τραυματισμούς, χαμηλές επιδόσεις κ.ά.
Το ίδιο όμως μπορεί να συμβεί και στους ερασιτέχνες αθλητές οι οποίοι καλούνται να φέρουν σε πέρας τις καθημερινές, επαγγελματικές και οικογενειακές τους υποχρεώσεις και παράλληλα επιζητούν τη βελτίωση αλλά και, καμιά φορά, τις επιδόσεις.
Τι είναι η Ψυχική Αντοχή
Ο όρος Ψυχική Αντοχή αρχικά χρησιμοποιήθηκε προκειμένου οι επιστήμονες να βρουν τη σχέση μεταξύ της αγχώδους ζωής και της εμφάνισης ασθενειών.
Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε, περίπου 2.000 άτομα χωρίστηκαν σε δύο ομάδες με παρόμοια χαρακτηριστικά.
Τα άτομα αυτά αντιμετώπιζαν πανομοιότυπους στρεσογόνους παράγοντες στην καθημερινότητά τους.
Το γεγονός ότι η μία από τις δύο ομάδες παρουσίασε διάφορα θέματα υγείας αποδόθηκε μετά από μετρήσεις, στον διαφορετικό τρόπο που τα άτομα αυτής της ομάδας αντιμετώπιζαν τις καθημερινές δυσκολίες σύμφωνα με την προσωπικότητά τους.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της
Τα τρία C’s – Commitment, Control και Challenge – αναφέρονται ως τα χαρακτηριστικά τα οποία πρέπει να έχει κανείς προκειμένου να χαρακτηριστεί ως άτομο με Ψυχική Αντοχή. Το Commitment αναφέρεται στην προδιάθεση που έχει το άτομο να βρίσκεται μεταξύ ανθρώπων και γεγονότων και να μην απομονώνεται ή «αποφεύγει» τη ζωή. Το Control αφορά στην πεποίθηση ότι μπορεί να επηρεάσει και να ελέγξει το αποτέλεσμα αντί να νιώθει ανήμπορος και το Challenge αφορά στην άποψη του ατόμου ότι μπορεί να επιφέρει την αλλαγή στη ζωή του η οποία μπορεί να είναι τόσο ωφέλιμη όσο και εποικοδομητική.
…και ποια είναι η αξία της
Σε κάποιους ανθρώπους η φυσική, πνευματική και ψυχολογική πίεση μπορεί να είναι στοιχεία που τους δυναμώνουν και τους δίνουν τη δυνατότητα να αξιοποιήσουν τις άγνωστες ικανότητες, τα ψυχικά αποθέματα και τις αρετές που διαθέτουν. Αντίθετα, σε κάποιους άλλους η συσσώρευση των δυσκολιών και η δυσκολία αντιμετώπισης τους μπορεί να επιφέρει ασθένειες όπως κατάθλιψη, αυτοάνοσα νοσήματα κ.ά.
Τι είναι η Ψυχική Ανθεκτικότητα
Από τη άλλη μεριά η Ψυχική Ανθεκτικότητα αναφέρεται στην ικανότητα του αθλητή:
• Να αντεπεξέρχεται σε δύσκολες / στρεσογόνες καταστάσεις
• Να επανακάμπτει μετά από αποτυχίες / τραυματισμούς
• Να επιμένει
• Να παραμένει ήρεμος / συγκεντρωμένος / με αυτοπεποίθηση.
Τα χαρακτηριστικά της
Η Αυτοπεποίθηση, η Σταθερότητα, ο Έλεγχος, η Αποφασιστικότητα, η Αυτοεκτίμηση, οι Θετικές Σκέψεις και ο Οραματισμός είναι τα στοιχεία εκείνα που συνθέτουν τον παράγοντα Ψυχική Ανθεκτικότητα. Έχει αποδειχτεί ότι οι αθλητές οι οποίοι παρουσιάζουν υψηλή Ψυχική Αντοχή εμφανίζουν λιγότερους τραυματισμούς. Από την άλλη μεριά, οι αθλητές με υψηλή Ψυχική Ανθεκτικότητα έχουν μεγαλύτερη ανοχή στον πόνο, η οποία πολλές φορές όμως μπορεί να έχει ως αρνητικό παράγοντα τη μη συμμόρφωση με τη θεραπεία.
Ο ρόλος του Ψυχολόγου
Ο Αθλητικός Ψυχολόγος προκειμένου να βελτιστοποιήσει και να ενδυναμώσει τον αθλητή σε όλα τα παραπάνω χρησιμοποιεί διάφορες τεχνικές με απώτερο σκοπό την ολοκλήρωση του. Ο αθλητής, όμως, μπορεί να αναπτύξει και μόνος του την ψυχική του αντοχή και την ανθεκτικότητά του.
Ακολουθούν 7 συμβουλές για αυτόν τον σκοπό.
• Αναγνωρίστε τη δύναμη του μυαλού και την επιρροή του στην απόδοση
Υιοθετήστε θετικό αυτοδιάλογο και σκέψεις οι οποίες σας κάνουν να νιώθετε σιγουριά και ψυχική δύναμη για αύξηση της αυτοπεποίθησής σας
• Μην παραμένετε στα λάθη σας
Μην κριτικάρετε τον εαυτό σας συνεχώς αλλά οραματιστείτε επιτυχημένες στιγμές σας και παραμείνετε πνευματικά σε αυτές
• Καλλιεργήστε την αυτογνωσία σας
Έχετε πάντα κατά νου ότι η αυτοπεποίθηση χτίζεται από τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε, σε τι εστιάζουμε την προσοχή μας και στο πώς αντιδρούμε στα διάφορα γεγονότα
• Ενισχύστε την αισιοδοξία σας
Πιστέψτε ότι η προηγούμενη καλή σας απόδοση οφείλεται σε εσάς και μπορεί να επαναληφθεί και να μεταφερθεί και σε άλλες ικανότητες σας (άλλα αγωνίσματα ή γεγονότα ζωής)
• Κυνηγήστε το όνειρό σας
Πιστέψτε ότι μπορείτε να καταφέρετε το αδύνατο και δουλέψτε για ένα εξαιρετικό επίτευγμα
• Εστιάστε στην επιτυχία
Μετά από κάθε προπόνηση ή αγώνα ανατρέξτε στη βελτίωση που είχατε, στο τι καινούριο καταφέρατε και σε τι αισθάνεστε ότι ξεπεράσατε τον εαυτό σας
• Γίνετε ο καλύτερος φίλος σας, ο μεγαλύτερος θαυμαστής σας και ο σπουδαιότερος προπονητής σας
Οραματιστείτε τον σημαντικότερο άνθρωπο που είχατε στη ζωή σας και σας έδινε σωστές και ενθαρρυντικές συμβουλές και βάλτε τον εαυτό σας σε αυτή τη θέση
“Το να γνωρίζεις τους άλλους είναι έξυπνο. Το να γνωρίζεις τον εαυτό σου είναι διαφωτιστικό. Το να ελέγχεις τους άλλους απαιτεί δύναμη.
Το να ελέγχεις τον εαυτό σου απαιτεί αντοχή.
Lao Tzu (Κινέζος φιλόσοφος)”
Δημοσίευση στο Runner νο. 82, της Φρόσως Πατσού, MSc, Ψυχολόγου – Αθλητικού Ψυχολόγου, Επιστημονική Συνεργάτης ΣΕΓΑΣ
