Το τρέξιμο είναι σίγουρα η απλούστερη αθλητική δραστηριότητα για το σημερινό άνθρωπο. Τα οφέλη που μπορεί να προσφέρει είναι πολύ σημαντικά για την υγεία και γενικότερα για τη βελτίωση της φυσικής κατάστασης και της ποιότητας ζωής. Η ύπαρξη αγώνων από την αρχαιότητα, ήδη, και η αναπόφευκτη ανάπτυξη ανταγωνισμού οδήγησαν τους δρομείς στο κυνήγι των επιδόσεων. Σημαντικό ρόλο σε αυτό παίζει η επιστήμη που ανέκαθεν ερευνά τον τρόπο λειτουργίας του ανθρώπινου οργανισμού, τα όρια των επιδόσεών του αλλά και τις μεθόδους με τις οποίες μπορεί να τις βελτιώσει. Η εφαρμογή μιας προπονητικής μεθόδου δεν είναι μια απλή ιστορία. Και αυτό γιατί αν εμπεριέχει λάθη (τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά) τότε μπορεί να οδηγήσει σε αρνητικά για την υγεία αποτελέσματα.
Η μέτρηση κάποιων παραμέτρων που αξιολογούν τη φυσική κατάσταση στο εργαστήριο ήταν μέχρι και πριν από μερικά χρόνια προνόμιο των επαγγελματιών αθλητών που προσπαθούσαν να λάβουν υπόψη τους και την τελευταία λεπτομέρεια, αφού γι’ αυτούς παίζει ρόλο και το δευτερόλεπτο. Οι ερασιτέχνες δρομείς στηρίζονται κυρίως στην εμπειρία τους αλλά και σε όσα ακούν κατά καιρούς από συναθλητές τους ή διαβάζουν σε σχετικά βιβλία και, εδώ και 3 χρόνια, στο RUNNER. Όμως η θεωρία, όσο σωστή και να είναι, πάντα απέχει από την πρακτική εφαρμογή της, καθώς η εκτίμηση της τρέχουσας κατάστασης ή της ικανότητας επίδοσης εμπεριέχει πολύ μεγάλο περιθώριο σφάλματος. Τα καλά νέα είναι, ότι υπάρχει πλέον εδώ και αρκετά χρόνια η δυνατότητα για τον καθένα να κάνει ένα εργομετρικό έλεγχο στο εργαστήριο. Το Runner επισκέφθηκε ένα σύγχρονο εργαστήριο, που στεγάζεται στο γυμναστήριο Body Control, του πρώην δρομέα και προπονητή αποστάσεων Παναγιώτη Δημάκου στην Καλλιθέα. Εκεί είχαμε την ευκαιρία να κάνουμε μια πραγματική μέτρηση με τον υπεύθυνο του εργαστηρίου, Κώστα Νιάκαρη. Ο αθλητής που μετρήθηκε δεν ήταν άλλος από τον 2ο του φετινού πανελληνίου πρωταθλήματος στο μαραθώνιο Δημήτρη Θεοδωρακάκο, ο οποίος ευγενικά προσφέρθηκε να συμμετάσχει. Ο εργομετρικός έλεγχος που κάναμε είχε ως στόχο την αξιολόγηση τόσο του συστήματος μεταφοράς του οξυγόνου (όγκος παλμού) όσο και του συστήματος κατανάλωσης του (VO2max, αερόβιο και αναερόβιο κατώφλι). Με απλά λόγια για να έχει κανείς μια εικόνα για τη φυσική του κατάσταση θα πρέπει να γνωρίζει πόσο οξυγόνο φτάνει στους μυς του (πόσο καύσιμο δηλαδή) αλλά και πόσο από αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο «εργοστάσιο» καύσης υδατανθράκων και παραγωγής ενέργειας που είναι τα μιττοχόνδρια. Βέβαια, για να είμαστε ακόμα πιο κοντά στην πραγματικότητα θα πρέπει να γνωρίζουμε και κάποιες άλλες παραμέτρους όπως για παράδειγμα τις αιματολογικές (αιματοκρίτης, αιμοσφαιρίνη, αριθμός και μέσος όγκος ερυθρών αιμοσφαιρίων κλπ.), που θα μας προσδιορίσουν την ικανότητα του αίματος να μεταφέρει οξυγόνο την παραγωγή και τη συγκέντρωση του γαλακτικού οξέος κλπ.
Η διαδικασία
Αφού λοιπόν ο κος Νιάκαρης πήρε ένα πλήρες αθλητικό ιστορικό από τον Δημήτρη και έκανε τις απαραίτητες σωματομετρικές μετρήσεις (ύψος, βάρος, λιπώδη μάζα κλπ.), συνέχισε με τη διαδικασία της βαθμονόμισης (calibration) της συσκευής η οποία μετρά τα αέρια της αναπνοής. Η διαδικασία αυτή καθώς και η σωστή τήρηση όλων των συνθηκών της μέτρησης είναι εξαιρετικά σημαντική καθώς σε περίπτωση απόκλισης, τα αποτελέσματα που θα πάρουμε θα απέχουν εντελώς από την πραγματικότητα. Όλα λοιπόν ήταν έτοιμα για το τεστ. Η χρήση της ειδικής μάσκας που φορά ο αθλητής για τη μέτρηση των αερίων είναι ιδιαίτερα πρακτική και συγκρητικά καλύτερη σε σχέση με συσκευές παλαιότερης τεχνολογίας, καθώς στο παρελθόν έπρεπε ο δρομέας να έχει στο στόμα του ένα σωλήνα και τη μύτη του ερμητικά κλειστή, έτσι ώστε να μην υπάρχουν απώλειες του εισπνεόμενου και εκπνεόμενου αέρα. Το πρωτόκολλο που ακολουθήσαμε έχει διαμορφωθεί ειδικά για τις ανάγκες μέτρησης των συγκεκριμένων παραμέτρων βάσει της διεθνούς πρακτικής και βιβλιογραφίας και αποτελείται από τρέξιμο που ξεκινά από μία ταχύτητα που υπολογίζεται προσεγγιστικά ως ποσοστό (περίπου στο 40%) της VO2max (εξαρτάται από ήδη υπάρχοντα δεδομένα άλλων μετρήσεων και βέβαια από την εμπειρία αυτού που εκτελεί τον έλεγχο). Επίσης, για τη μεγαλύτερη ασφάλεια του αθλητή, χρησιμοποιείται κλίση 5% στο διάδρομο έτσι ώστε να αποφευχθούν οι πολύ υψηλές ταχύτητες (>22 χλμ./ώρα) που μπορεί να οδηγήσουν σε ατύχημα λόγω πτώσης. Το τεστ λοιπόν ξεκίνησε και ανά ένα λεπτό η ταχύτητα αύξανε κατά 1 χλμ./ώρα. Η συνολική διάρκεια του τεστ ήταν 12 λεπτά και η τελική ταχύτητα 19χλμ./ώρα. Μετά το τέλος της προσπάθειας ο κος Νιάκαρης ζήτησε από τον Δημήτρη να παραμείνει στο διάδρομο με τη μάσκα για 3 λεπτά, έτσι ώστε να δει την κατανάλωση οξυγόνου του οργανισμού (χρέος οξυγόνου) στην προσπάθειά του να επανέλθει στην κανονική του λειτουργία σε κατάσταση ηρεμίας. Στο τεστ μετρήθηκε επίσης η μέγιστη καρδιακή συχνότητα.
Τα αποτελέσματα
Αφού τέλειωσε το τεστ, ο κος Νιάκαρης έκανε μια πρώτη εκτίμηση των αποτελεσμάτων και διαπίστωσε ότι η φυσική κατάσταση του Δημήτρη είναι σε πολύ υψηλό επίπεδο (κάτι αναμενόμενο βέβαια, αφού πρόσφατα έκανε στο μαραθώνιο 2:24:18 στην κλασική διαδρομή). Επίσης, ο οργανισμός του είχε επανέλθει σε σχεδόν φυσιολογική λειτουργία μέσα στο πρώτο τρίλεπτο από το τέλος της μέτρησης. Για την ιστορία η τιμή του για την VO2max ήταν 76 ml/kg/min (κυβ.εκ. οξυγόνου ανά κιλό σωματικού βάρους και ανά λεπτό). Η τελική αξιολόγηση της μέτρησης και ο ακριβής υπολογισμός των αποτελεσμάτων απαιτεί αρκετή περαιτέρω επεξεργασία. Η μορφή των αποτελεσμάτων που προσφέρεται από το συγκεκριμένο εργομετρικό κέντρο είναι κάτι περισσότερο από αναλυτική καθώς πέρα από τις παρατηρήσεις και τα σχόλια του εξεταστή, παρέχονται:
• το αθλητικογράφημα του αθλητή που περιλαμβάνει σε μια σελίδα μια συνολική εικόνα της φυσικής του κατάστασης με σχετικά διαγράμματα. Συγκεκριμένα περιλαμβάνει τα σωματομετρικά χαρακτηριστικά (σωματική σύσταση, ευλυγισία), την εικόνα της αερόβιας ικανότητας και της καρδιοαναπνευστικής λειτουργίας (VO2max, καμπύλη γαλακτικού οξέος, το αερόβιο και αναερόβιο κατώφλι, τη μέγιστη καρδιακή συχνότητα, το χρέος Ο2 κλπ.), την αναερόβια ικανότητα και ισχύ καθώς και στοιχεία για την μυϊκή δύναμη.
• Τις απόλυτες τιμές των παραμέτρων που μετρήθηκαν με τα αντίστοιχα διαγράμματα.
• Εβδομαδιαίο πρόγραμμα προπόνησης για την αερόβια και αναερόβια ικανότητα, τη μυϊκή ενδυνάμωση καθώς και τη μυϊκή ευκαμψία (μην ξεχνάτε τις διατάσεις).
• Ημερήσιο πρόγραμμα διατροφής με αναλυτική ποσοτική και ποιοτική περιγραφή των προτεινόμενων τροφών. Επίσης υπάρχει η δυνατότητα ταυτόχρονης απεικόνισης των αποτελεσμάτων προηγούμενης μέτρησης για τη σύγκριση και την αξιολόγηση του προπονητικού προγράμματος που ακολουθήθηκε στο ενδιάμεσο διάστημα.
Άλλες μετρήσεις
Στο συγκεκριμένο εργαστήριο, ο αριθμός των εξεταζόμενων παραμέτρων που πραγματοποιούνται ξεπερνούν τις 140 και καλύπτουν πλήρως όλο το φάσμα της αθλητικής απόδοσης. Επίσης, υπάρχει η δυνατότητα παροχής διατροφικών συμβουλών και προγράμματος αφού μετρηθεί ο βασικός μεταβολισμός, δηλαδή της ενέργειας που δαπανά ο οργανισμός σε κατάσταση ηρεμίας, καθώς και το ποσοστό συμμετοχής των ενεργειακών υποστρωμάτων (λίπους και υδατανθράκων) και βάσει αυτού αλλά και των ενεργειακών αναγκών που υπολογίζονται από τις υπόλοιπες δραστηριότητες, δίνονται διατροφικές κατευθύνσεις, ώστε να επιτευχθεί ο εκάστοτε στόχος, που μπορεί να είναι η μείωση του σωματικού βάρους για λόγους υγείας ή η προσπάθεια μείωσης της λιπώδους μάζας για αύξηση της απόδοσης. Επίσης, πραγματοποιούνται και άλλα πρωτόκολλα όπως αυτό για τη μέτρηση του γαλακτικού οξέος, της αναερόβιας ισχύος και της μυϊκής δύναμης. O κος Νιάκαρης μας επισήμανε τους λόγους για τους οποίους θα πρέπει κανείς να υποβληθεί σε ένα εργομετρικό έλεγχο: «Η αθλητική απόδοση είναι αποτέλεσμα της συνολικής αλληλεπίδρασης των κληρονομικών καταβολών, της κατάστασης της υγείας και φυσικά της προπόνησης του αθλητή. Οι συνεχείς και πολλές φορές, οι υψηλές ενεργειακές απαιτήσεις της σωματικής άσκησης δοκιμάζουν την υγεία του αθλητή, εάν η αποκατάσταση και η διατροφή του δεν είναι επαρκής. Κατά την περίοδο της ανάπτυξης η διαφορετικότητα της αθλητικής απόδοσης και προσαρμογής του νέου αθλητή μπορεί να οφείλεται στην όψιμη ή πρώιμη ανάπτυξη δεδομένου ότι η χρονολογική δε συμβαδίζει πάντα με τη βιολογική ηλικία. Συνεπώς, ο εργοφσιολογικός έλεγχος θεωρείται απαραίτητος και ιδιαίτερα χρήσιμος επειδή μέσω αυτού εξετάζονται οι σωματικοί και οι φυσιολογικοί παράμετροι που σχετίζονται με την αθλητική απόδοση. Η καταγραφή των ανθρωπομετρικών χαρακτηριστικών, των σωματικών και των βιολογικών προσαρμογών που επέρχονται από την προπόνηση και ο έλεγχος του βαθμού αποκατάστασης για την πρόληψη τραυματισμών και υπερκόπωσης, μας δίνουν πολύτιμα δεδομένα για τον προσδιορισμό των ικανοτήτων αλλά και των αδυναμιών του αθλητή, μας παρέχουν μια πλήρη επόπτευση της αποτελεσματικότητας του προπονητικού προγράμματος και ενισχύουν το ενδιαφέρον του αθλητή για περαιτέρω βελτίωση.» •
