Η πρωτεΐνη είναι το μοναδικό μακροθρεπτικό συστατικό που στην αντίληψη του κόσμου θεωρείται ως απαραίτητο για την απώλεια βάρους. Το λίπος έχει θεωρηθεί «κακό» για δεκαετίες ενώ η «φήμη» των υδατανθράκων δεν έχει αποκατασταθεί πλήρως για την επίδρασή τους στην απώλεια βάρους – λίπους. Τι ακριβώς όμως συμβαίνει; Είναι τελικά η πρωτεΐνη συνώνυμη της ενδυνάμωσης και της αύξησης της μυϊκής μάζας; Χρειάζεται οι δρομείς να λαμβάνουν μεγάλες ποσότητες; Μήπως δεν είναι μόνο η ποσότητα που μετράει; Η αθλητική διατροφολόγος – κλινική διαιτολόγος Ειρήνη Μπαμπαρούτση δίνει τις απαντήσεις.
Ο γενικός πληθυσμός
Ο μυϊκός ιστός, αποτελείται κυρίως από πρωτεΐνη και απαιτεί πρωτεΐνη υψηλής βιολογικής αξίας μέσω της διατροφής ώστε να διατηρηθεί η υγιής λειτουργία και να δομηθεί η μάζα του. Μπορεί βέβαια η πρωτεΐνη να έχει σημαντική θέση στη διατροφή και στη διαιτητική διαδικασία όμως στην πραγματικότητα οι άνθρωποι απαιτούν πολύ λιγότερη πρωτεΐνη απ’ ό,τι υδατάνθρακες και λίπος. Θυμίζουμε πως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συστήνει η διατροφή μας να αποτελείται από 50-55% υδατάνθρακες, 20-25% λίπη και 15% πρωτεΐνη.
Ειδικά για δρομείς
Όσον αφορά τους δρομείς, επειδή η έντονη προπόνηση διασπά τις μυϊκές πρωτεΐνες και δημιουργεί μία σχετική καταστροφή μυϊκών ινών, η πρωτεΐνη είναι απαραίτητη για να αποκατασταθούν οι μύες από την καθημερινή της επίδραση. Επομένως το ποσοστό αυτό ενδεχομένως να χρειάζεται διαμόρφωση, ιδιαίτερα τις περιόδους που η προπόνηση είναι πιο απαιτητική. Βέβαια, για τους ερασιτέχνες δρομείς είναι πιο χρήσιμο να υπολογίζουν τις πρωτεϊνικές ανάγκες τους σε σχέση με το σωματικό τους βάρος, και όχι ως ποσοστό επί των ημερήσιων θερμίδων που λαμβάνουν. Έτσι, χρειάζονται 1 γραμμάριο ανά κιλό σωματικού βάρους σε περίπτωση που ακολουθούν ήπια άσκηση (1-2 προπονήσεις την εβδομάδα) και 1,6 γρ. ανά κιλό σωματικού βάρους σε περίπτωση που εκτελούν περισσότερα χιλιόμετρα (>40-50/εβδομάδα).
Τα όρια της υπερβολής
Η πρόσληψή της οδηγεί σαφώς σε θετικό ισοζύγιο των μυϊκών πρωτεϊνών, δηλαδή αναβολισμό των μυών. Ωστόσο το ποσό της πρωτεΐνης που είναι απαραίτητο για την ενίσχυση της σύνθεσης της μυϊκής μάζας σε συνδυασμό με την άσκηση είναι σχετικά μικρό. Η υπερβολική πρόσληψη πρωτεΐνης (>2,5 γρ./κιλό Σωματικού Βάρους την ημέρα) δεν προκαλεί επιπλέον αύξηση της μυϊκής μάζας ή και της δύναμης. Άλλωστε, η περίσσεια των προσλαμβανόμενων πρωτεϊνών αποβάλλεται μέσω των ούρων.
Πηγές
Τροφές που περιέχουν πρωτεΐνη υψηλής βιολογικής σημασίας και συστήνονται για όλους τους αθλητές είναι τα αυγά, τα γαλακτοκομικά και κυρίως το γάλα και το γιαούρτι με χαμηλά λιπαρά (προτείνεται το 2% – 1,5% για καλύτερη απορρόφηση του ασβεστίου), το άπαχο κρέας (στήθος κοτόπουλο, μπούτι χοιρινό, βοδινό κιλότο) και το ψάρι (τόνος, σολομός, σαρδέλα) τα οποία περιέχουν και ω3 – ω6 λιπαρά οξέα που συμβάλλουν σε πολλές μεταβολικές λειτουργίες του οργανισμού καθώς έχουν και αντιοξειδωτική δράση.
Εξαιρέσεις
Τελευταίες μελέτες έχουν δείξει ότι οι αθλητές που προσπαθούν να μειώσουν το υπερβολικό λίπος μπορούν να το πετύχουν μέσω υψηλοπρωτεϊνικών διατροφών όπου το 30% των ημερήσιων θερμίδων προέρχεται από την πρωτεΐνη. Αυτό ωστόσο συνέβη όταν ο περιορισμός των θερμίδων συνδυάστηκε με αυξημένη πρόσληψη πρωτεΐνης αλλά και την εκτέλεση προπονήσεων με βάρη. Σε αυτή την περίπτωση λοιπόν, η απώλεια βάρους αφορά στο λίπος, ενώ όταν μειώνονται μόνο οι θερμίδες, εκτός από λίπος χάνεται και μυϊκή μάζα.
Υπάρχουν επίσης κάποιες ενδείξεις ότι υψηλές προσλήψεις πρωτεϊνών βοηθούν τους αθλητές αντοχής να αντεπεξέρχονται σε πιο απαιτητικές προπονήσεις ή περιόδους. Για παράδειγμα, έρευνα του University of Birmingham στη Μεγάλη Βρετανία βρήκε ότι ο χρόνος τρεξίματος μειώθηκε λιγότερο μετά από μια περίοδο εντατικοποιημένης προπόνησης, όπου ο δρομέας αύξησε την πρωτεϊνική πρόσληψη σε 2,5 γραμμάρια ανά κιλό σωματικού βάρους (σ.β.) κατά την έναρξη του προγράμματος αντί να παραμείνει στο 1,5 – 1,6 γρ./κιλό σ.β.
Η υπερβολή
Υπάρχουν, βέβαια, οι «οπαδοί» της πρωτεΐνης που πιστεύουν ότι όσο περισσότερη πρωτεΐνη τόσο το καλύτερο χωρίς μάλιστα κανένα όριο στην πρόσληψή της, με την αντίληψη αυτή να είναι πιο διαδεδομένη σε αθλητές άρσης βαρών η σωματοδομής (bodybuilding). Οι δοσολογίες που συνιστούν ή λαμβάνουν οι ίδιοι πολλές φορές φτάνουν ή και ξεπερνούν τα 5 γρ. την ημέρα ανά κιλό σωματικού βάρους. Κάτι τέτοιο όμως τελικά δεν έχει αποτέλεσμα αφού η πρωτεΐνη που περισσεύει τελικώς αποβάλλεται.
Σημασία το πότε
Όσον αφορά την πρόσληψη των πρωτεϊνών δεν φαίνεται να υπάρχει κάποιος «μαγικός» αριθμός για κάθε δρομέα. Πιο σημαντική όμως από την ποσότητα φαίνεται να είναι η χρονική στιγμή της πρόσληψης. Πολυάριθμες μελέτες έχουν δείξει ότι η μυϊκή βλάβη που προκαλείται από την άσκηση μειώνεται όταν η πρωτεΐνη καταναλώνεται αμέσως πριν και κατά τη διάρκεια των προπονήσεων και ότι η αποκατάσταση των μυών προχωρά πιο γρήγορα όταν η πρωτεΐνη καταναλώνεται αμέσως μετά τις προπονήσεις. Ωστόσο, ακόμα κι έτσι δεν απαιτείται μεγάλη ποσότητα. Περίπου 15 γρ. πρωτεΐνης ανά ώρα κατά τη διάρκεια της άσκησης επαρκούν, ενώ συνολικά 20 γρ. πρωτεΐνης στην πρώτη ώρα μετά την άσκηση είναι αρκετά για άμεση ανάκτηση.
INFO
Το παράδοξο των Κενυατών
Μια μελέτη αναφορικά με τη διατροφή των ελίτ δρομέων από την Κένυα διαπίστωσε ότι προσλάμβαναν μόνο το 10% των ημερήσιων θερμίδων τους από πρωτεΐνη. Αν σκεφτεί κανείς τις επιδόσεις και τη γενικότερη απόδοσή τους, πιθανότατα αυτό το ποσοστό να τους είναι αρκετό.
Δημοσίευση στο Runner nο. 75, της Ειρήνης Μπαμπαρούτση, Κλινικής Διαιτολόγου – Αθλητικής Διατροφολόγου, υπεύθυνης του διατροφικού κέντρου Θερμίδα (www.thermida.com)
